C dậy thì sớm từ năm lớp 4. Cùng cơ thể phát triển, mong muốn được chú ý cũng trỗi dậy. C tìm nơi ẩn náu ở thế giới trên mạng.
Hàng đêm, C nằm trên giường với chiếc điện thoại, kết bạn trên mạng xã hội và đăng ảnh selfie. Một tấm ảnh C chụp trong vườn cây được khen ngợi là “trông như người lớn”.
Bên cạnh những lời có cánh, C cũng nhận được bức hình bộ phận sinh dục từ những kẻ biến thái.
“Khi đó, tôi không hiểu chuyện gì xảy ra. Bạn phải làm gì khi bị gửi những thứ ghê tởm như vậy trong tin nhắn riêng? Tôi thì cố lờ nó đi”, C, nay đã 22 tuổi, chia sẻ với New York Times.
 |
| Nhiều thanh thiếu niên gặp nguy hiểm khi dùng mạng xã hội từ sớm. Ảnh: New York Times. |
Những hiểm họa từ Internet
Thập kỷ trước, những mối nguy lớn nhất với người trẻ từng là rượu bia, chất kích thích và mang thai tuổi vị thành niên. Giờ đây, thanh thiếu niên đối mặt với lo âu, trầm cảm, tự hại và tự sát.
Xu hướng này đi liền với lượng thời gian sử dụng mạng xã hội tăng nhanh. Một nghiên cứu năm 2021 của Meta cho thấy 40% các cô gái cảm thấy kém hấp dẫn trên Instagram vì so sánh bản thân với người khác.
Thực tế phức tạp hơn. Nhiều nghiên cứu cho thấy tương tác ảo có thể tạo tác động mạnh, cả tích cực lẫn tiêu cực, tùy thuộc vào tâm trạng bên trong mỗi người.
“Internet là tựa như nút tăng giảm âm thanh. Nó khuếch đại cảm xúc của bạn. Sau hàng chục năm, so với những thứ như ma túy, tình dục không an toàn, hiểm họa này còn nguy hiểm hơn cả một đại dịch đối với thanh, thiếu niên”, Byron Reeves, giáo sư truyền thông tại Đại học Stanford, nhận định.
Có rất ít nghiên cứu đáng tin cậy về ảnh hưởng của của công nghệ lên não bộ. Kinh phí hỗ trợ trẻ vị thành niên với vấn đề tâm lý bị thiếu hụt.
"Chúng tôi không có nhiều hiểu biết về nguyên nhân dẫn đến cuộc khủng hoảng sức khỏe tinh thần ở thanh thiếu niên hiện nay", tiến sĩ Joshua Gordon, giám đốc Viện Sức khỏe Tâm lý Quốc gia, cho biết.
Tuy nhiên, có một số manh mối để lý giải tình trạng này. Độ tuổi dậy thì đang trở nên sớm hơn. Trong giai đoạn này, trẻ khá nhạy cảm với tương tác xã hội và hòa nhập với môi trường xung quanh. Người lớn có thể gặp vấn đề tương tự, nhưng não bộ của trẻ dậy thì chưa đủ phát triển để xử lý cảm xúc.
Khả năng đối phó với khó khăn của giới trẻ cũng bị bào mòn khi họ thiếu ngủ, hiếm khi tập thể dục và ít tương tác với người khác. Những vấn đề này đều liên quan đến thời gian dùng điện thoại tăng.
Dù có nhiều sự kết nối ảo, người trẻ ngày nay cô đơn hơn các thế hệ trước. Nhiều nghiên cứu chỉ ra thanh thiếu niên dùng mạng xã hội nhiều có xu hướng ít hạnh phúc hơn.
 |
| Người trẻ đang cô đơn hơn dù có nhiều phương tiện kết nối. Ảnh: New York Times. |
Vẫn còn nhiều câu hỏi chưa được trả lời. Một phần là do Internet quá rộng lớn và đa dạng, khiến các chuyên gia khó kết luận rằng thời gian dùng điện thoại dẫn đến lo âu và trầm cảm.
“Điều đó không có nghĩa những mối tương quan không tồn tại. Mỗi đứa trẻ có thể bị ảnh hưởng một cách khác nhau”, tiến sĩ Reeves nói.
Tuổi dậy thì và mạng xã hội
Ở tuổi dậy thì, hiện ngày càng sớm hơn, các hormone và chất hóa học trong não bộ khiến thanh thiếu niên nhạy cảm trong tương tác xã hội.
Tuy nhiên, những vùng não chịu trách nhiệm kiểm soát cảm xúc lại không phát triển đủ nhanh. Theo nghiên cứu năm 2019 của Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ với 5.000 thanh thiếu niên từ 11 quốc gia, khả năng xử lý cảm xúc của một người không hoàn toàn trưởng thành cho đến khi họ ngoài 20 tuổi.
Hiện nay, sự kết hợp giữa độ tuổi dậy thì sớm và tình trạng quá tải thông tin do mạng xã hội có thể dẫn đến lo âu và trầm cảm khi thanh thiếu niên cảm thấy thiếu kiểm soát, theo tiến sĩ Andrew Meltzoff, giám đốc Viện Nghiên cứu Khoa học Não bộ thuộc Đại học Washington (Mỹ).
Tuy nhiên, các nghiên cứu về mối tương quan giữa mạng xã hội và vấn đề tâm lý chỉ ra kết quả trái ngược nhau. Một số cho thấy việc sử dụng Internet có liên quan đến các triệu chứng trầm cảm, trong khi số khác không tìm thấy mối liên hệ nào.
Một nghiên cứu năm 2018 với thanh thiếu niên thuộc cộng đồng LGBT cho thấy mạng xã hội là con dao hai lưỡi. Các nền tảng này giúp mở rộng mạng lưới hỗ trợ nhưng cũng khiến trẻ vị thành niên có nguy cơ chịu bạo lực mạng.
"Khi online, bạn có thể gặp phải hàng nghìn tin nhắn thù ghét", giáo sư Gary Harper, nghiên cứu sức khỏe hành vi tại Đại học Michigan (Mỹ), nhận xét. Mặt khác, ông cũng nói rằng mạng xã hội giúp thanh thiếu niên thuộc nhóm yếu thế tìm thấy cộng đồng và sự công nhận.
 |
| Mạng xã hội là con dao hai lưỡi với những nhóm yếu thế. Ảnh: Arch Academy. |
Ít nguồn lực hỗ trợ
Thời gian sử dụng điện thoại có thể thay thế các hoạt động có lợi cho sức khỏe như ngủ đủ giấc, trò chuyện với bạn bè, gia đình, cũng như vận động và ra ngoài trời.
Năm 2020, một nghiên cứu kéo dài nhiều năm với 4.800 thanh thiếu niên đã tìm ra mối liên hệ mật thiết giữa sự thiếu ngủ và vấn đề tâm lý. Những người được chẩn đoán trầm cảm ngủ ít hơn 7,5h mỗi đêm, thay vì 8-10h như được khuyến nghị cho độ tuổi 14-17.
Thiếu ngủ khiến não bộ khó kiểm soát và xử lý thách thức về cảm xúc. Nhiều chuyên gia khuyên phụ huynh không cho con sử dụng thiết bị điện tử trong vòng 1h trước khi ngủ và khuyến khích trẻ tham gia hoạt động thể chất ngoài trời vào ban ngày.
Tiến sĩ Kara Bagot, bác sĩ tâm thần trẻ em và trẻ vị thành niên, lưu ý rằng nhiều nghiên cứu cho thấy lợi ích của việc nghỉ ngơi, tập thể dục và tương tác với người khác. Trong khi đó, tác động của mạng xã hội chưa rõ ràng.
Theo tiến sĩ Bagot, sự thiếu chắc chắn đó một phần do "sự chênh lệch lớn" giữa hàng tỷ USD mà các công ty công nghệ đầu tư nhằm thu hút người dùng và nguồn kinh phí khiêm tốn dành cho giới nghiên cứu để tìm hiểu tác động của mạng xã hội.
Tiến sĩ Gordon, giám đốc Viện Sức khỏe Tâm lý Quốc gia, cho biết chính quyền muốn có thêm nhiều nghiên cứu nhưng không nhận đủ đơn xin tài trợ từ các nhà khoa học.
"Chúng ta không có đủ dịch vụ chăm sóc tâm lý hay nhân viên công tác xã hội để điều trị cho trẻ em. Tệ hơn cả là sự thiếu hụt những nhà nghiên cứu sức khỏe tâm lý chuyên sâu về độ tuổi này", ông nói.
 |
| Thời gian dùng điện thoại đang lấy đi giấc ngủ và lối sống lành mạnh ở giới trẻ. Ảnh: BBC. |
Hai thập kỷ trước, các chiến dịch dịch vụ công đã khuyến khích thanh thiếu niên tránh xa ma túy và thực hành tình dục an toàn.
Tuy nhiên, các chuyên gia y tế ngày nay gặp nhiều khó khăn hơn trong việc đưa ra chỉ dẫn nghiêm ngặt để quản lý thời gian dùng điện thoại cho thanh thiếu niên.
"Chúng tôi không thể chỉ khuyên người trẻ rằng họ nên ít dùng mạng xã hội hơn và mong họ sẽ làm theo”, tiến sĩ Kimberly Hoagwood, cựu phó giám đốc Viện Sức khỏe Tâm lý Quốc gia, nhận định.
