Bộ Lịch sử quân sự Việt Nam gồm 14 tập, các tập in rải rác từ năm 1999 đến 2014. Còn bộ Lịch sử tư tưởng quân sự Việt Nam gồm 5 tập ra mắt năm 2014. Cả hai bộ sách do Viện Lịch sử quân sự Việt Nam tổ chức thực hiện với sự tham gia nghiên cứu, biên soạn của nhiều nhà sử học giàu tâm huyết trong và ngoài quân đội.
Lần đầu tiên, toàn bộ hoạt động quân sự Việt Nam, tư tưởng quân sự Việt Nam từ buổi đầu dựng nước (thời đại Hùng Vương - An Dương Vương) đến thời đại Hồ Chí Minh với chặng đường dài hơn 20 thế kỷ được khảo cứu và trình bày một cách hệ thống trong hai bộ sách. Do đó có thể khẳng định đây là những bộ sử lớn đương đại, được biên soạn rất công phu, có giá trị khoa học và thực tiễn sâu sắc.
Bên cạnh việc tập trung phản ánh những vấn đề thuộc về lĩnh vực quân sự - một dòng chảy quan trọng trong toàn bộ tiến trình lịch sử Việt Nam, hai công trình này cũng chỉ rõ mối liên hệ chặt chẽ giữa quân sự với các lĩnh vực khác của đời sống xã hội như chính trị, kinh tế, văn hóa, ngoại giao... từ đó giúp người đọc hiểu được rõ hơn về đặc điểm nổi bật của lịch sử dân tộc: dựng nước luôn gắn liền với giữ nước và điều này như một hằng số, trở thành quy luật tồn tại và phát triển. Đây cũng là một trong những nguyên nhân quan trọng góp phần làm nên giá trị to lớn của công trình.
 |
| Hai bộ sách quan trọng về lịch sử quân sự Việt Nam. |
Vấn đề được giới chuyên môn cũng như bạn đọc coi là quan trọng cơ bản đó là giữa 2 bộ sách đồ sộ về cùng một chủ đề có sự khác biệt nào trong nội dung?
Bộ Lịch sử quân sự Việt Nam tập trung phản ánh những hoạt động thực tiễn về quân sự của dân tộc trên các chặng đường lịch sử. Đó là quá trình đấu tranh anh dũng hào hùng của biết bao thế hệ người Việt Nam nhằm giữ vững chủ quyền, độc lập dân tộc (tiêu biểu là cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng, Bà Triệu, Lý Bí, Phùng Hưng...; cuộc kháng chiến chống Nam Hán, chống Tống, chống Nguyên Mông, chống Pháp, chống Mỹ...); là quá trình giải quyết mâu thuẫn, xung đột nội tại bằng sức mạnh quân sự nhằm xác lập chế độ xã hội thống nhất (chiến tranh Nam - Bắc triều; cục diện Trịnh - Nguyễn phân tranh,...) và cùng với nó bao gồm cả quá trình mở rộng lãnh thổ như một quy luật lịch sử - tự nhiên để tạo nên hình hài Tổ quốc vẹn toàn như ngày nay. Do đó, Việt Nam đã được nhiều nhà nghiên cứu đánh giá là một trong những nước có lịch sử quân sự phong phú và sôi động nhất trên thế giới.
 |
| Việt Nam được đánh giá là đất nước có lịch sử quân sự phong phú và sôi động. |
Bộ Lịch sử tư tưởng quân sự Việt Nam lại đi sâu khai thác quá trình hình thành và phát triển những quan điểm, tư tưởng mang tính định hướng, chỉ đạo có tính chiến lược cơ bản, nhất quán cho toàn bộ hoạt động quân sự trên các chặng đường lịch sử mà nổi bật như: tư tưởng xây dựng lực lượng vũ trang; tư tưởng khởi nghĩa vũ trang; tư tưởng chiến tranh nhân dân và nghệ thuật quân sự Việt Nam; tư tưởng đại đoàn kết toàn dân;...
Ẩn sâu trong toàn bộ những quan điểm, tư tưởng ấy chính là một dân tộc yêu chuộng hòa bình, hòa hiếu, nhưng đầy tinh thần tự tôn dân tộc và lòng yêu nước mãnh liệt. Cũng vì mối liên hệ chặt chẽ, đặc biệt giữa lĩnh vực quân sự với các lĩnh vực khác của quốc gia trong thời bình cũng như trong thời chiến nên những nhà tư tưởng quân sự Việt Nam cũng đồng thời là những nhà chính trị kiệt xuất mà tiêu biểu như Lý Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Nguyễn Trãi, Nguyễn Huệ, Hồ Chí Minh, Võ Nguyên Giáp,... Chỉ khi nào đi sâu nghiên cứu tư tưởng quân sự Việt Nam và hiểu rõ tư tưởng ấy, chúng ta mới có thể giải thích được những hiện tượng - hiện thực quân sự độc đáo trong lịch sử dân tộc.
Do đó dù có đối tượng nghiên cứu tương đối độc lập, nội dung phản ánh có sự khác nhau, song hai công trình lại có mối liên hệ chặt chẽ, bổ sung cho nhau, cùng giúp người đọc hiểu rõ hơn, sâu hơn về dòng chảy quân sự cũng như vị thế của nó trong đời sống kinh tế - xã hội Việt Nam theo trường kỳ lịch đại.
Giá trị hiện hữu của hai bộ công trình này có thể được nhìn nhận, đánh giá như công cụ tra cứu, tài liệu tham khảo có độ tin cậy cho các nhà nghiên cứu; đồng thời góp phần giáo dục chủ yêu nước, lòng tự hào dân tộc cho các thế hệ người Việt Nam. Mặt khác, những tư tưởng quân sự ấy vẫn còn nguyên giá trị cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn hiện nay, mà nền tảng căn cốt luôn xuất phát từ sức mạnh của chủ nghĩa yêu nước và tinh thần cố kết cộng đồng, như những bức tường thành duy trì sự tổn tại và phát triển của dân tộc suốt chiều dài lịch sử.
