Nhiều nghị sĩ Đảng Dân chủ ở Mỹ đang đề xuất kế hoạch đánh thuế cao vào tài sản của nhóm siêu giàu nước này. Thượng nghị sĩ bang Massachusetts Elizabet Warren đưa ra ý tưởng đánh thuế 2% mỗi năm với những khối tài sản trên 50 triệu USD và 3% với tài sản của các tỷ phú. Trong khi đó, hạ nghị sĩ Alexandria Ocasio-Cortez thậm chí muốn đánh thuế 60-70% với những người có tài sản trên 10 triệu USD.
Nhưng nghiên cứu mới về giới siêu giàu tại Mỹ chỉ ra việc chỉ tăng thuế thu nhập đơn thuần có thể không giúp loại bỏ bất bình đẳng xã hội. Bất kỳ kế hoạch nào nhằm vào tài sản của nhóm này cũng sẽ cần chuẩn bị đối phó với những phương án thông minh và phức tạp để né thuế của các triệu phú và tỷ phú Mỹ.
“Bài học ở đây là các chi tiết nhỏ sẽ đóng vai trò lớn. Bạn phải thực thi luật mới và theo dõi kỹ càng cách người thay đổi cơ cấu nguồn thu nhập để phản ứng với mức thuế mới”, giáo sư Eric Zwick tại trường kinh doanh của Đại học Chicago, đồng tác giả nghiên cứu trên với 3 nhà kinh tế học khác, nhận định.
Khi nghĩ về người giàu, có thể bạn sẽ hình dung về một CEO doanh nghiệp lớn hoặc một vận động viên thể thao nhận một khoản lương 40 triệu USD mỗi năm. Nhưng những ví dụ này chỉ là về những người làm công ăn lương đơn thuần. Đa phần trong giới siêu giàu là các chủ doanh nghiệp có khả năng quyết định mình sẽ nộp thuế như thế nào.
 |
| Hầu hết người giàu nước Mỹ có nhiều nguồn thu nhập khác nhau và có thể dễ dàng tìm được cách giảm bớt khoản thuế phải nộp. Ảnh: Getty. |
Những người này có rất nhiều lựa chọn. Chẳng hạn như thành lập các công ty để trả thuế cho chính họ và rồi những nhân viên và cổ đông của chúng sẽ trả thuế cho tiền lương và cổ tức của họ. Một cách khác là thành lập các công ty chỉ bị đánh thuế một lần duy nhất.
Thành lập công ty tránh bị đánh thuế hai lần
Tại Mỹ, có một loại hình doanh nghiệp giúp chủ sở hữu không bị đánh thuế hai lần. Các doanh nghiệp này sẽ không phải đóng thuế thu nhập doanh nghiệp mà khoản lợi nhuận trước thuế sẽ được phân bổ vào tài khoản của các chủ sở hữu doanh nghiệp và chỉ bị đánh thuế thu nhập cá nhân.
Theo nghiên cứu của giáo sư Zwick, 84% giới siêu giàu ở Mỹ đều có thu nhập thông qua các công ty như vậy. Trong nhóm 0,1% người giàu nhất nước Mỹ, số lượng chủ các doanh nghiệp không phải đóng thuế hai lần lớn hơn rất nhiều so với số lãnh đạo các doanh nghiệp lớn.
Năm 2014, 139.000 chủ các doanh nghiệp không bị đánh thuế hai lần có thu nhập tổng cộng 264 tỷ USD. Con số này nhiều gấp 8 lần thu nhập của 10.700 lãnh đạo 500 công ty có giá trị vốn hóa lớn nhất nước Mỹ.
Những chủ doanh nghiệp này cũng tự do quyết định mức lương của mình. Bằng cách tự trả lương cho mình ít hơn để tăng thêm lợi nhuận cho công ty, họ có thể tiết kiệm một phần thuế phải đóng. Đây là cách mà giới siêu giàu đã làm từ năm 2001, theo nghiên cứu của giáo sư Zwick.
Giàu hơn nhờ nhân viên
“Hầu hết giới siêu giàu đang có thu nhập tăng lên nhờ vào tài sản con người chứ không phải vốn hay vật chất”, nghiên cứu cho biết.
Những doanh nghiệp không bị đánh thuế hai lần thường là các công ty có quy mô nhỏ chỉ hoạt động trong một khu vực nhất định như đại lý xe hơi, nhà phân phối đồ uống hay các hãng luật lớn. Vài thập kỷ qua, lợi nhuận và năng suất lao động tại các công ty này tăng lên rõ rệt. Tuy nhiên, các chủ doanh nghiệp có vẻ như thu lợi nhiều nhất cho chính bản thân họ từ việc này thay vì trả lương nhân viên cao hơn.
Chủ doanh nghiệp cũng là những người có thể tìm cách đóng ít thuế hơn so với nhân viên. So với người lao động, các doanh nghiệp dễ dàng hơn nhiều trong việc che giấu dòng tiền hay cố tình ghi nhận khoản lợi nhuận thấp hơn để né thuế.
Mua xe sang, máy bay để trốn thuế
Theo viện Brookings, 40% trong số 190 tỷ USD tiền thuế thất thoát từ năm 2008 đến năm 2010 là kết quả của việc các doanh nghiệp không phải nộp thuế hai lần cố tình ghi nhận khoản lợi nhuận thấp hơn thực tế để trốn thuế.
Ngay cả khi các chủ doanh nghiệp này tuân thủ mọi quy định của pháp luật Mỹ, họ cũng có nhiều cách đơn giản để giảm bớt khoản thuế phải nộp như tậu thêm xế hộp hay máy bay riêng dưới danh nghĩa thuộc ngân sách của công ty.
 |
| Người giàu có thể mua xe sang và máy bay bằng tiền của công ty để trốn thuế. Ảnh: CarBuzz. |
Cuối năm 2017, Tổng thống Donald Trump đã ký ban hành dự luật cải cách thuế do đảng Cộng Hòa đề xuất. Theo Trung tâm chính sách thuế độc lập tại Washington, 95% người dân Mỹ được giảm thuế nhờ dự luật này nhưng số tiền thuế trung bình mà 1% số người siêu giàu tiết kiệm được gấp vài chục lần so với khoản thuế được cắt giảm với những gia đình có mức thu thập trung bình.
Bất bình đẳng thuế chính là một trong những vấn đề quan trọng mà các nghị sĩ đảng Dân chủ muốn thay đổi. Tuy nhiên, những kế hoạch tăng thuế của các nghị sĩ sẽ vấp phải nhiều khó khăn khi giới siêu giàu luôn kiếm tiền bằng nhiều con đường khác nhau.
“Để hạn chế cơ hội trốn thuế, điều quan trọng là cần phải điều chỉnh thuế với nhiều hình thức thu nhập khác nhau”, giáo sư Emmanuel Saez tại Đại học California, một trong những nhà kinh tế học giúp Thượng nghị sĩ Warren xây dựng kế hoạch tăng thuế, nhận định.
