'Giải thưởng khoa học quốc tế bắt nguồn từ VN là điều đáng mong đợi'

"VinFuture có thể vươn tới quy mô và tầm vóc vĩ đại"

- Trong suy nghĩ của nhiều người, chỉ các nước phát triển mới đủ “tầm” khởi xướng các giải thưởng khoa học quy mô toàn cầu. Tuy nhiên, giải thưởng quốc tế về khoa học VinFuture lại xuất phát từ Việt Nam - nơi nền khoa học công nghệ còn non trẻ. Bà nhìn nhận về việc này như thế nào?

- Tôi nghĩ việc giải thưởng này bắt nguồn từ Việt Nam là điều đáng trông đợi. Theo tôi, bản đồ giải thưởng uy tín thế giới trong lĩnh vực khoa học không nên chỉ có các quốc gia phát triển. Những giải thưởng từ Thụy Điển, Đan Mạch hay Mỹ đều tuyệt vời, song việc các quốc gia đang phát triển có được chỗ đứng trong lĩnh vực giải thưởng khoa học là điều cần thiết.

Tôi cũng vui mừng khi VinFuture được tài trợ bởi doanh nghiệp Việt Nam có tầm nhìn và nhân văn. Điều này sẽ đưa cái tên Việt Nam lên bản đồ thế giới và có ý nghĩa quan trọng.

Nếu không nhờ khoa học, chúng ta không có được nền văn minh như ngày nay. Tất cả đều được hưởng lợi từ các thành tựu khoa học. Vậy nên, không gì tuyệt hơn khi thấy một doanh nghiệp đóng góp ngược lại cho các hoạt động phát triển khoa học vì tương lai.

- Với tổng giải thưởng hàng năm lên đến 4,5 triệu USD, VinFuture là một trong những giải thưởng khoa học có giá trị lớn nhất hiện nay. Là thành viên của nhiều Viện Hàn lâm, hội đồng cố vấn và ban biên tập uy tín trên thế giới, bà đánh giá thế nào về quy mô của giải thưởng này?

- Tôi tin VinFuture sẽ vươn tới quy mô và tầm vóc vĩ đại. Trước đây, không có nhiều giải thưởng lớn, đơn cử như giải Nobel cho nhiều ngành khoa học, giải thưởng Fields cho toán học hay giải thưởng Turing cho khoa học máy tính. Giờ đây, chúng ta có thêm một số giải thưởng tầm vóc như Millennium. Tôi hy vọng VinFuture sẽ sánh vai cùng những giải thưởng lớn này trong các năm tới.

Giáo sư Jennifer Tour Chayes là một trong những chuyên gia hàng đầu thế giới về khoa học máy tính, với các thành tựu nghiên cứu trong mô hình hóa và phân tích các biểu đồ phát triển động.

- Thông điệp của giải thưởng là “Khoa học phụng sự nhân loại”. Theo bà, “phụng sự nhân loại” cần hướng đến những điểm gì?

- Tôi cũng đồng quan điểm rằng chúng ta nên làm khoa học với tầm nhìn và mục đích lấy con người làm trung tâm. Các thành tựu khoa học vĩ đại cuối cùng cũng để phục vụ nhân loại.

Thế giới hiện nay phải đối mặt những thách thức lớn, như dịch Covid-19 hay biến đổi khí hậu. Để ứng phó, chúng ta phải vận dụng những nghiên cứu mà một vài năm trước được xem là khoa học cơ bản.

Tôi tin đây cũng là tư tưởng của nhiều nhà khoa học khác và là điều mà giải thưởng VinFuture ghi nhận.

"Tôi bị thuyết phục bởi mục đích của VinFuture"

- Là người bận rộn, lý do gì thuyết phục bà nhận lời trở thành thành viên hội đồng giải thưởng VinFuture?

- Tôi đã từ chối nhiều đề nghị do lịch trình dày đặc của mình. Tuy nhiên, tôi thật sự bị thuyết phục bởi mục đích mà VinFuture hướng tới, ghi nhận thành tựu của các nhà khoa học, trở thành cầu nối để những người phụ nữ, nhà khoa học trẻ đến từ các nước đang phát triển có thể chinh phục các lĩnh vực rộng lớn của khoa học, công nghệ.

Lý do tiếp theo khiến tôi nhận lời là trong hội đồng giải thưởng có những thành viên từng nhận giải Nobel hay Turing. Được làm việc cùng họ là niềm hân hạnh đối với tôi.

Ngoài ra, đội ngũ của VinFuture là những người truyền cảm hứng rất lớn. Lý do cuối cùng vì VinFuture là một giải thưởng đến từ Việt Nam. Tôi có ấn tượng tốt với Việt Nam qua những người bạn, những học trò từ đất nước này.

Hội đồng giải thưởng có những thành viên từng nhận giải Nobel hay Turing.

- Trong cơ cấu giải thưởng của VinFuture có các giải đặc biệt trị giá 500.00 USD dành riêng cho các nhà khoa học nữ và nhà khoa học đến từ các quốc gia đang phát triển. Theo bà, điều này có ý nghĩa thế nào với các nhà khoa học nói riêng cũng như thúc đẩy sự phát triển của khoa học nói chung?

- Theo tôi, những giải thưởng của VinFuture có ý nghĩa quan trọng. Bản thân tôi cũng là nhà khoa học nữ có nhiều năm kinh nghiệm. Tôi nhận bằng tiến sĩ vật lý vào năm 1983. Ở thời điểm đó, hiếm nữ giới theo ngành khoa học đó. Tôi cho rằng, chúng ta cần có những hình mẫu để noi theo. Việc ghi nhận những thành tựu khoa học của phụ nữ là cách đặt ra những hình mẫu như vậy.

Tương tự, những quốc gia đang phát triển cũng có nhiều nhân tài, trong đó có cả những người còn rất trẻ, có thể đang băn khoăn rằng họ có thể tiến bao xa trong lĩnh vực khoa học. Việc vinh danh sẽ giúp họ sẽ nhận ra mình có nhiều cơ hội chinh phục con đường làm khoa học.

VinFuture Foundation là quỹ hoạt động độc lập, phi lợi nhuận tại Việt Nam, được thành lập với số vốn ban đầu là 2.000 tỷ đồng, từ ông Phạm Nhật Vượng, người sáng lập kiêm Chủ tịch Vingroup và phu nhân là bà Phạm Thu Hương.

Quỹ được thành lập với tầm nhìn tạo ra sự thay đổi có ý nghĩa trong cuộc sống hàng ngày của hàng triệu người bằng việc tôn vinh những nghiên cứu khoa học và đổi mới công nghệ mang tính đột phá.

Một trong những hoạt động cốt lõi của quỹ là giải thưởng VinFuture. Đây là giải thưởng khoa học và công nghệ quốc tế đầu tiên do người Việt Nam khởi xướng, đồng thời là một trong những giải thưởng thường niên có giá trị lớn nhất thế giới, với tổng trị giá 104,5 tỷ đồng (tương đương 4,5 triệu USD); gồm 1 giải thưởng VinFuture Grand Prize (trị giá 3 triệu USD); 3 giải thưởng VinFuture đặc biệt (mỗi giải trị giá 500.000 USD).