Sau khi bỏ chồng, người phụ nữ 25 tuổi Boke Chaha kết hôn với một góa phụ. Tất nhiên, đây là cuộc hôn nhân không tình yêu.
"Tôi đã chán ngán với đàn ông. Tôi chọn chuyển đến đây sống với người phụ nữ này và giúp đỡ lẫn nhau", Chaha nói. Cô là thành viên của bộ lạc Kuria, sống tại ngôi làng Kitawasi ở Tanzania, gần biên giới Kenya.
Ngôi nhà của phụ nữ
Năm năm trước, Chaha kết hôn với người phụ nữ khi ấy đã 64 tuổi tên Christina Wambura, theo một truyền thống cổ xưa của bộ lạc Kuria có tên "Nyumba ntobhu", tức "ngôi nhà của phụ nữ".
Tập tục này cho phép những phụ nữ lớn tuổi không có con trai kết hôn với một phụ nữ trẻ hơn, người có con trai hoặc có thể sinh con trai trong tương lai. Nyumba ntobhu giúp đảm bảo di sản của những người phụ nữ không bị lãng quên, và quan trọng hơn, mang lại sự an toàn cho phụ nữ.
 |
| Wambura và Chaha bên người con trai. Ảnh: CNN. |
Theo dữ liệu từ chính phủ, hơn 78% phụ nữ tại khu vực Mara, với dân số chủ yếu là từ bộ tộc Kuria, đã từng là nạn nhân của những vụ tấn công tình dục, bạo hành thể xác hay tâm lý bởi chính người chồng của mình. Đây là nơi tỷ lệ bạo lực gia đình cao nhất trên toàn Tanzania. Đối với những phụ nữ Kuria, Nyumba ntobhu trở thành một vị cứu tinh.
Việc phụ nữ đến với nhau theo tập tục Nyumba ntobhu ngày càng trở nên phổ biến trong cộng đồng người Kuria. Tại huyện Tarime, nơi Chaha và Wambura sinh sống, đám cưới giữa những phụ nữ chiếm tới hơn 20% tổng số các cuộc hôn nhân.
Tại Tanzania, tình yêu và hôn nhân đồng giới là bất hợp pháp. Thành viên cộng đồng LGBT tại đây thường xuyên bị đàn áp, một số người tại những vùng khác của đất nước cho biết họ lo sợ an toàn tính mạng bởi những cuộc đàn áp đầy tranh cãi do chính quyền thực hiện. Thế nhưng, những cuộc hôn nhân của người Kuria vẫn được tiến hành, bởi đơn giản, họ cần đến những mối lương duyên như vậy.
Cơ hội thứ hai
Trong ngôi nhà đơn sơ ở làng Kitawasi, Chaha và Wambura đã tạo ra một ốc đảo riêng. Những dải lụa đầy màu sắc được treo thành hình cầu vồng dọc trần nhà. Một trong những đứa con của hai người lồm cồm bò ra khỏi cửa nhà, đến bên Wambura khi cô đang chuẩn bị bữa trưa.
"Ở đây tôi có cuộc sống tốt đẹp hơn nhiều, không bị ai đánh đập, không có những vụ cãi vã. Đây là mối quan hệ đối tác, tìm kiếm thức ăn cho lũ trẻ và bản thân chúng tôi", Chaha nói.
 |
| Ngôi nhà tại làng Kitawasi của Chaha và Wambura. Ảnh: CNN. |
Nhớ lại thời còn sống chung với chồng cũ, người cô kết hôn từ năm 15 tuổi, Chaha cho biết cô thường xuyên cảm thấy bị de dọa. Người phụ nữ muốn một môi trường an toàn hơn cho con trai mình, vì vậy cô đã từ bỏ cuộc hôn nhân.
Chaha quay về nhà cha mẹ, nhưng cô phải trả lại cho chồng 9 con bò, sính lễ mà chồng cũ đã đưa cho gia đình cô khi kết hôn. Mỗi con bò khi ấy có giá lên tới 216 USD.
"Christina khi đó tới và hỏi cha tôi, liệu tôi có thể tới sống với bà ấy không. Sính lễ bà ấy đưa cho cha tôi được sử dụng để trả cho người chồng cũ. Vì thế, bây giờ tôi đã về chung một nhà với bà ấy", Chaha giải thích.
Trong khi đó, Wambura cho biết bà cũng đã trải qua cuộc hôn nhân đầu tiên đầy sóng gió. Kết hôn khi mới chỉ 11 tuổi, Wambura sống cùng người chồng ở phía bên kia của làng Kitawasi. Khi đứa con trai qua đời sau khi sinh ra, Wambura đã mất đi khả năng sinh sản.
"Đó là khởi đầu cho những trận cãi vã của chúng tôi. Chồng cũ đá tôi ra khỏi nhà mỗi ngày, mắng chửi tôi là thứ đàn bà không biết đẻ", Wambura nhớ lại.
Người phụ nữ mất con sau đó sống 11 năm tại Mwanza, một thành phố nhỏ bên hồ Victoria, làm việc tại nhà máy thủy sản, đồng thời đi làm giúp việc cho các gia đình, trước khi quay trở lại Kitawasi.
Em trai của Wambura mua cho bà một mảnh đất nhỏ, là nơi bà hiện sống cùng Chaha. Người này cũng giúp Wambura mua bò làm sính lễ cho gia đình Chaha.
"Lợi ích mà cuộc hôn nhân này mang lại là giờ đây tôi có người bầu bạn", Wambura nói, thừa nhận cuộc sống của bà đã tốt đẹp hơn từ ngày có Chaha.
 |
| Bà Wambura bên đứa con trai nhỏ nhất do Chaha sinh ra. Ảnh: CNN. |
Mối quan hệ Nyumba ntobhu không ngăn cấm Chaha đi tìm kiếm bạn tình. Từ khi chuyển đến sống cùng Wambura, Chaha đã sinh 3 người con trai.
"Sau khi có thai, tôi sẽ rời khỏi người đàn ông. Và khi đứa trẻ cai sữa, tôi có thể ra ngoài tìm kiếm cơ hội sinh thêm một đứa nữa", Chaha nói.
Những đứa trẻ của Chaha trở thành con chung giữa cô và Wambura. Wambura giờ đây có cơ hội chăm sóc và dạy bảo những đứa trẻ, điều tưởng như không bao giờ đến với người phụ nữ từ lâu đã mất đi khả năng làm mẹ.
Với Chaha, cô cho biết cô hạnh phúc hơn với kiểu gia đình như vậy, không bị đàn ông bó buộc, và được sống cuộc sống tự do.
Hủ tục bị chỉ trích
Dù mang lại lối thoát cho những phụ nữ muốn thoát khỏi nạn bạo hành gia đình, Nyumba ntobhu bị các tổ chức phi chính phủ và giới học giả chỉ trích vì vẫn thực hành những hủ tục của đời sống bộ lạc. Phụ nữ trong cộng đồng người Kuria vẫn đối mặt hủ tục như cắt bộ phận sinh dục hay chế độ đa phu hoặc đa thê.
"Nyumba ntobhu không cho phép những phụ nữ trẻ được hưởng quyền thừa kế tài sản khi bạn đời của họ qua đời", luật sư Emmanuel Clevers từ Trung tâm Hỗ trợ góa phụ và trẻ em ở khu vực Mara cho biết.
 |
| Những phụ nữ trong bộ lạc Kuria. Ảnh: CNN. |
Cũng giống như nhiều cộng đồng ở khu vực hạ Sahara, phụ nữ trong bộ lạc Kuria không được phép sở hữu hay thừa kế bất cứ tài sản nào.
Pháp luật Tanzania quy định phụ nữ và đàn ông có quyền bình đẳng về sở hữu tài sản. Thế nhưng, quy định của nhà nước không được thực thi trên thực tế tại những vùng nông thôn, nơi bị bó buộc bởi những tập tục truyền thống đã tồn tại hàng thế kỷ. Theo thống kê của Tổ chức Nông lương Liên Hợp Quốc, chỉ khoảng 20% phụ nữ ở Tanzania đứng tên sở hữu đất đai.
Ngoài ra, Nyumba ntobhu trao con của những phụ nữ trẻ hơn cho người bạn đời lớn tuổi hơn, tước đi mọi quyền làm mẹ của chính người mẹ sinh học.
Mặc dù vậy, cả Chaha và Wambura đều đồng ý rằng cuộc hôn nhân Nyumba ntobhu của họ tốt hơn nhiều so với phải lựa chọn những người đàn ông.
"Bây giờ tôi đã có được bình yên. Không ai sỉ nhục tôi, nói với tôi rằng tôi chỉ là một con bò, và một con bò không để con được thì nên chết quách đi. Không còn bạo hành, không còn chửi mắng", Wambura nói.
Dù mới chỉ có toàn con trai, Chaha nói cô biết chính xác phải làm gì khi sinh được một người con gái.
"Nếu có con gái, tôi sẽ không cho nó đi lấy chồng. Tôi sẽ làm việc chăm chỉ và dạy dỗ nó thật tử tế", Chaha cho biết.
