Trong một nhà kho trên khu đất rộng ở vùng nông thôn Kanilai, quê hương của cựu tổng thống lưu vong Yahya Jammeh, những chiếc đĩa bạc chất thành đống bên dưới những thùng chứa đầy vỏ chai champagne. Nhãn dán trên chai kỷ niệm cuộc đảo chính mà ông Jammeh tiến hành vào năm 1994.
Một nhân viên tòa án lục tung đống thùng và ghi chép, bước đầu của quá trình mà chính phủ mới nói là cuộc truy lùng hàng chục triệu USD tài sản bị mất cắp. Những người ủng hộ nhà lãnh đạo, người từng tự xưng là "tổng thống tỷ năm" của Gambia, gọi đây là "cuộc săn phù thủy".
Xe tăng, ngựa vằn và lạc đà
Một quan chức Mỹ ở thủ đô Banjul nói Washington đã lên kế hoạch trợ giúp trong khi chính phủ Gambia cho biết họ đang nhờ sự hỗ trợ của Ngân hàng Thế giới (WB). Quy mô của dinh thự ở Kanilai, chỉ một phần trong khối tài sản của ông Jammeh, cho thấy mức độ khó khăn của nhiệm vụ sắp tới.
"Chúng tôi nghi ngờ rằng hầu hết mọi thứ đã bị lấy đi trước khi ông ta bỏ ra nước ngoài, gồm tiền của, có thể có cả vũ khí và phần lớn số xe hơi", Modou Moussa Ceesay, một nhân viên kiểm kê của tòa án tối cao Gambia, cho biết.
 |
| Lối vào một cơ ngơi của ông Jammeh ở Kanilai, Gambia. Ảnh: Reuters. |
Vị cựu tổng thống bị phe đối lập và các nhóm hoạt động cáo buộc một loạt sai phạm cũng như tham nhũng. Ông Jammeh đã rời Gambia hồi tháng 1 sau khi quân đội các nước láng giềng tiến vào thủ đô Banjul buộc nhà lãnh đạo thực thi kết quả cuộc bầu cử mà ông đã thua.
Ông chưa đưa ra bất kỳ bình luận nào về cuộc điều tra sau khi đến lưu vong tại Guinea Xích đạo. Những người ủng hộ ông, vẫn còn với số lượng rất đông trong nước, đã lên án cuộc truy lùng tài sản mất cắp là chuyện công lý do kẻ thắng cuộc quyết định.
Kanilai là nơi sinh của ông Jammeh và giờ đây là "trận địa" tài sản phức tạp nhất của ông, với nông trại, nhà thờ, xe tăng, hàng loạt căn nhà, doanh trại huấn luyện tác chiến trong rừng cũng như công viên safari rộng lớn nuôi những loài ngoại lai như vẹt, ngựa vằn, linh cẩu và lạc đà.
Vật liệu xây dựng nằm bên cạnh một dinh thự mới chưa hoàn thành, gần một tấm biển in hình ông Jammeh cười trong khi ôm các thành viên trong gia đình.
Một nhóm thuộc Bộ Tư pháp Gambia kiểm tra mọi thứ dưới cái nhìn chằm chằm của những người họ hàng và người ủng hộ ông Jammeh. Tất cả họ đều mặc chiếc áo thun xanh lá đặc trưng của đảng APRC mà ông Jammeh từng lãnh đạo. Một trong số họ chĩa ngón tay giữa về phía đoàn kiểm tra.
 |
| Kanilai (khoanh tròn đỏ) là quê hương của ông Jammeh. Đồ họa: HRW. |
Tài sản kếch sù
Lãnh đạo APRC, Fabakary Tombong Jatta, nói ông không biết bất kỳ điều gì về chuyện ông Jammeh biển thủ công quỹ hay về khối tài sản ở nước ngoài của vị cựu tổng thống.
"Những người này chỉ muốn bất cứ thứ gì miễn là có liên đới tới ông Jammeh. Điều này không công bằng", ông nói và gọi cuộc điều tra là "cuộc săn phù thủy".
Tân Tổng thống Adama Barrow nhậm chức hồi tháng 1 và đã thành lập một đội chuyên trách để kiểm kê tài sản của ông Jammeh vào tháng 5. "Hầu hết vết tích bằng văn bản đều được lưu lại", tổng biện lý sự vụ Cherno Marenah nói.
Tuy nhiên, việc truy theo những văn bản này đang cho thấy là việc làm rất tốn thời gian. Các nhà điều tra mới chỉ lần đầu đi đến Kanilai trong tháng này.
 |
| Chính phủ Gambia đã lên kế hoạch bán 4 máy bay (gồm 3 chiếc trong hình) từng dành riêng phục vụ ông Jammeh. Ảnh: Reuters. |
Một danh sách các tài sản của ông Jammeh đã bị chính phủ tịch thu chờ tòa phán quyết cho thấy cựu tổng thống có 14 cơ sở kinh doanh trong mọi lĩnh vực từ truyền thông, bảo hiểm đến nông nghiệp.
Bộ trưởng Sanneh nói chính phủ đã lên kế hoạch bán 4 máy bay từng dành riêng cho vị tổng thống.
Ông Marenah nói cơ quan điều tra cũng đang xem xét các tài sản của ông Jammeh ở Morocco và Mỹ. Một quan chức Mỹ cho hay nhà lãnh đạo sở hữu bất động sản ở Potomac, bang Maryland, một khu vực giàu có nằm ở rìa thủ đô Washington DC.
'Quá nhiều cho một người'
Một quan chức của Đại sứ quán Mỹ tại Banjul xác nhận rằng họ đã hợp tác với chính phủ Gambia để tìm cách hỗ trợ quốc gia nghèo Tây Phi thu hồi tài sản.
Ông Marenah cho biết Ngân hàng Thế giới sẽ giúp Gambia thông qua "Chương trình Thu hồi Tài sản Mất cắp" song WB từ chối đưa ra bình luận về việc này.
Trở lại Kanilai, một thời là ngôi làng nhỏ nằm cạnh biên giới với Senegal, binh lính dẫn một đoàn đi đến các ngôi nhà, dinh thự của ông Jammeh.
Tiếng kêu của 3 con vẹt không người chăm sóc vọng lại từ bức tường phòng dạ tiệc bị bỏ hoang.
 |
| Binh lính bảo vệ đoàn kiểm tra của chính phủ Gambia lục soát tài sản của ông Jammeh. Ảnh: Reuters. |
Một những những bức tranh treo trên tường là hình ảnh ông Jammeh hồi trẻ cầm một cây batoong. Theo một số người Gambia, chính cây batoong này đã cho ông sức mạnh thần bí - từ lâu ông đã reo rao rằng mình đã tìm ra được một loại phương thức bí ẩn để chữa trị bệnh AIDS.
Một chồng giấy tờ bao gồm tài liệu về một công việc làm ăn cũ hợp tác với tập đoàn dầu khí Shell của Hà Lan nằm cạnh giá sách. Trên giá sách có quyển "Mein Kampf" của Hitler và hồi ký của cựu thủ tướng Anh Margaret Thatcher mang tên "The Downing Street Years".
Tại lối vào một cơ ngơi khác, binh lính cười đùa vui vẻ, thay phiên nhau đánh đàn piano và chơi bi-a kế bên một cây thông Noel giả.
"Quá nhiều với một người", một trong các binh lính nói khẽ khi đoàn kiểm tra làm việc.
