Theo hồ sơ nội bộ mà New York Times có được, trong nhiều năm qua, Facebook đã cho phép một số công ty công nghệ lớn trên thế giới như Amazon, Microsoft... truy cập vào dữ liệu cá nhân người dùng mà không cần sự đồng ý từ khách hàng cũng như vượt qua các chính sách bảo mật của công ty.
Các hồ sơ được tạo ra vào năm 2017 bởi hệ thống nội bộ của công ty nhằm theo dõi mối quan hệ đặc biệt với đối tác. Các thông tin cũng nhấn mạnh cách làm thế nào để biến dữ liệu cá nhân thành một loại hàng hóa có giá trị trong thời đại công nghệ cao và có thể giao dịch trên quy mô rộng hơn bởi một số công ty tại Thung lũng Silicon và nhiều nơi khác.
Việc trao đổi nhằm mục đích mang lại lợi ích cho các công ty, đặc biệt là Facebook. Trước sự tăng trưởng bùng nổ, Facebook có thêm nhiều người dùng, doanh thu quảng cáo cũng từ đó mà tăng cao. Mạng xã hội này đã cho phép công cụ tìm kiếm Bing của Microsoft biết được tên hầu hết bạn bè của người dùng mà không cần sự cho phép.
 |
|
Steve Satterfield, Giám đốc mảng Chính sách công và Quyền riêng tư của Facebook khẳng định các thỏa thuận chia sẻ dữ liệu không vi phạm quy tắc bảo mật vì các đối tác hoạt động như các phần mở rộng của mạng xã hội. Ảnh: Shutterstock. |
Hồ sơ cũng chỉ ra rằng Netflix và Spotify có thể truy cập và tin nhắn cá nhân của người dùng Facebook. Chưa hết, Facebook cũng cho phép Amazon có được dữ liệu về tên người dùng và thông tin liên hệ thông qua bạn bè của họ. Trong khi đó, Yahoo có thể xem các bài đăng từ bạn bè họ trên Facebook.
Trong năm qua, Facebook liên tục phải đối mặt với loạt vụ bê bối về quyền riêng tư. Công ty cũng thừa nhận vi phạm quyền riêng tư của người dùng và khẳng định đã đưa ra các biện pháp bảo mật chặt chẽ hơn, người dùng sẽ có quyền kiểm soát mọi thứ họ chia sẻ trên mạng xã hội này.
Tuy nhiên, theo các tài liệu nội bộ và nhiều cuộc phỏng vấn từ gần 50 nhân viên cũ cũng như các đối tác của công ty, Facebook vẫn cho phép một số công ty khác truy cập dữ liệu bất chấp các chính sách bảo mật. Điều này đặt ra nhiều nghi vấn về việc Facebook có thực hiện thỏa thuận từ năm 2011 với Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) cấm mạng xã hội này chia sẻ dữ liệu người dùng mà không có sự cho phép hay không.
Các thỏa thuận được mô tả trong tài liệu đã mang lại lợi ích cho hơn 150 công ty, hầu hết là các doanh nghiệp công nghệ bao gồm các nhà bán lẻ trực tuyến, các trang web giải trí, bên cạnh đó là các nhà sản xuất ôtô và một số tổ chức truyền thông. Các thỏa thuận này đã được ký kết từ năm 2010 và có hiệu lực đến năm 2017, thậm chí một số vẫn còn hiệu lực trong năm nay.
Trong một cuộc phỏng vấn, Steve Satterfield, Giám đốc mảng Chính sách công và Quyền riêng tư của Facebook cho biết các mối quan hệ với đối tác không vi phạm bất cứ quyền riêng tư của người dùng hoặc thỏa thuận với FTC. "Hợp đồng có yêu cầu các công ty tuân thủ đầy đủ các chính sách của Facebook", ông nói thêm.
Tuy nhiên, các giám đốc cấp cao của Facebook cũng thừa nhận những sai lầm trong năm qua. “Chúng tôi biết rằng chúng tôi có nhiều việc phải làm để lấy lại niềm tin từ người dùng”, ông Satterfield nói. Việc bảo vệ thông tin của người dùng yêu cầu một đội ngũ mạnh hơn, công nghệ tốt hơn cùng các chính sách rõ ràng hơn. Ông cho biết thêm các mối quan hệ với đối tác đã từng là một "lĩnh vực trọng tâm" nhưng hiện tại Facebook đang cố gắng hạn chế điều đó.
Một phát ngôn viên của Facebook cho biết công ty không phát hiện bất cứ hành vi sai phạm nào từ các đối tác. Một số đối tác lớn gồm Amazon, Microsoft và Yahoo cho biết đã sử dụng dữ liệu người dùng một cách chừng mực, tuy nhiên họ từ chối tiết lộ chi tiết về các thỏa thuận.
 |
| Richard Allan, phó chủ tịch Facebook, làm chứng trước Quốc hội vào tháng trước bên cạnh ghế trống của ông Zuckerberg. Ảnh: Getty Images. |
Với các mối quan hệ đối tác, ông Satterfield cho biết thỏa thuận FTC không yêu cầu mạng xã hội này bảo đảm sự đồng ý từ người dùng trước khi chia sẻ dữ liệu vì Facebook xem họ như một phần mở rộng của mình. Ông cũng nhấn mạnh các đối tác đã bị cấm sử dụng thông tin cá nhân của người dùng cho các mục đích khác.
Tuy nhiên, các chuyên gia về bảo mật lại suy nghĩ khác. Họ cho rằng mối quan hệ đối tác có thể được miễn các yêu cầu pháp lý đồng thời bày tỏ lo ngại rằng một số doanh nghiệp như các nhà sản xuất thiết bị, nhà bán lẻ và các công ty tìm kiếm sẽ được xem như những chi nhánh. Điểm chung duy nhất giữa họ đều là những đối tác có lợi cho việc phát triển của Facebook, ông Ashkan Soltani, cựu kỹ thuật viên trưởng tại FTC nhận định.
Ông Soltani và ba nhân viên cũ của bộ phận bảo vệ người tiêu dùng của FTC nói trong các cuộc phỏng vấn rằng các thỏa thuận chia sẻ dữ liệu của họ có thể đã vi phạm thỏa thuận.
“Điều này cho phép các bên thứ ba thu thập dữ liệu mà không cần bạn thông báo về điều đó hoặc đồng ý với nó. Tôi không thể hiểu được tại sao cách thu thập dữ liệu này có thể được cho phép thực hiện”, ông David Vladeck, người từng điều hành văn phòng bảo vệ người tiêu dùng FTC cho biết.
“Tôi không tin rằng việc tham gia vào các mối quan hệ chia sẻ dữ liệu với đối tác khi không có sự đồng ý của người dùng là hợp pháp. Không nên tin Facebook cho đến khi họ thay đổi mô hình kinh doanh”, ông Roger McNamee, một nhà đầu tư của Facebook cho biết.
Tất cả vì lợi nhuận
Dữ liệu cá nhân là "mỏ dầu" của thế kỷ 21, một nguồn tài nguyên trị giá hàng tỷ USD cho những người có khả năng khai thác và sử dụng nó một cách hiệu quả. Theo Cục Quảng cáo tương tác, các công ty Mỹ sẵn sàng chi gần 20 tỷ USD vào cuối năm 2018 để thu thập và xử lý dữ liệu người dùng.
Rất ít công ty có nguồn dữ liệu phong phú như Facebook hay Google. Họ tạo ra những sản phẩm phổ biến, mang đến cái nhìn gần gũi hơn về cuộc sống thường nhật của hàng tỷ người, đồng thời cho phép họ thống trị thị trường quảng cáo trong thời đại công nghệ.
Facebook chưa bao giờ bán dữ liệu người dùng của mình, một phần vì lo sợ phản ứng từ phía người dùng, một phần khác do cảnh giác với việc các đối thủ cạnh tranh có thể sao chép tài sản quý giá nhất của họ. Các tài liệu nội bộ cho thấy, công ty đã cấp phép cho các doanh nghiệp khác quyền truy cập vào một số phần trong mạng lưới của Facebook nhằm nâng cao lợi ích của họ.
 |
| Bà Sheryl Sandberg tại một phiên điều trần ở Thượng viện vào tháng 9. Các quan chức cấp cao tại Facebook cho biết, đa số thỏa thuận chia sẻ dữ liệu được xem xét bởi bà và CEO Mark Zuckerberg. Ảnh: Getty Images. |
Facebook bắt đầu hình thành quan hệ đối tác chia sẻ dữ liệu ngay từ khi còn là một công ty non trẻ. Zuckerberg đã cố gắng đưa các dịch vụ của Facebook lên mọi nền tảng nhằm ngăn chặn sự lỗi thời cũng như hạn chế cạnh tranh từ các đối thủ.
Mỗi đối tác của công ty tích hợp dữ liệu Facebook vào các sản phẩm trực tuyến của họ đã giúp sự mở rộng nền tảng, mang lại người dùng mới, thúc đẩy họ dành nhiều thời gian hơn cho Facebook từ đó tăng doanh thu quảng cáo. Đồng thời, Facebook cũng lấy lại dữ liệu quan trọng từ các đối tác của mình.
Các quan hệ đối tác quan trọng đến nỗi mọi quyết định về việc hình thành chúng đã được những nhà quản lý cấp cao như Zuckerberg và Sheryl Sandberg xem xét, các quan chức của Facebook cho biết. Mặc dù nhiều quan hệ đối tác đã được công bố công khai, các chi tiết của các thỏa thuận vẫn luôn được bảo mật.
Theo cuộc phỏng vấn với hai nhân viên cũ, năm 2013, Facebook đã tham gia vào nhiều mối quan hệ đối tác như vậy đến mức các nhân viên tầm trung của họ cũng có thể phát hiện. Vì vậy, công ty đã xây dựng một công cụ thực hiện công việc kỹ thuật để bật và tắt quyền truy cập đặc biệt và cũng lưu giữ hồ sơ về đặc quyền cho phép các công ty có được dữ liệu trong một số trường hợp mà không cần xin phép.
Các báo cáo cũng chỉ ra rằng Facebook đã thu thập dữ liệu từ nhiều đối tác để tạo ra công cụ gợi ý kết bạn gây tranh cãi có tên là “Người mà bạn có thể biết”. Tính năng này được giới thiệu từ năm 2008 và vẫn duy trì đến nay dù bị nhiều người dùng phản đối và cho rằng nó xâm phạm mối quan hệ trong thế giới thực của họ. Gizmodo và một số tờ báo khác đã đưa tin về một số trường hợp giới thiệu kết nối bạn bè giữa các bệnh nhân của cùng một bác sĩ tâm thần, các thành viên gia đình hay một kẻ quấy rối và nạn nhân của chính người này.
Hồ sơ cũng cho thấy, Facebook đã sử dụng các danh sách từ các đối tác gồm Amazon, Yahoo và Huawei (một công ty Trung Quốc bị các quan chức tình báo Mỹ cho là mối đe dọa về bảo mật), để hiểu sâu hơn về mối quan hệ của mọi người và đề xuất nhiều kết nối hơn.
 |
| Huawei là một trong những đối tác được nhắc đến trong hồ sơ nội bộ của Facebook. Ảnh: Getty Images. |
Thậm chí, một số đối tác có thể biết được thông tin liên hệ của người dùng thông qua bạn bè của họ. Năm 2017, Sony, Microsoft, Amazon và nhiều công ty khác có thể có được địa chỉ email của người dùng thông qua bạn bè của họ.
Facebook cũng cho phép Spotify, Netflix và Ngân hàng Hoàng gia Canada đọc, viết và xóa tin nhắn riêng tư của người dùng và xem tất cả những người dùng có liên quan - các đặc quyền vượt xa những gì công ty tích hợp vào hệ thống của họ. Người phát ngôn của Spotify và Netflix cho biết các công ty này không biết về quyền hạn rộng lớn mà Facebook đã cấp cho họ. Một phát ngôn viên của Ngân hàng Hoàng gia Canada cho biết ngân hàng này không có bất kỳ quyền truy cập nào như vậy.
Đây không phải là những công ty duy nhất có quyền truy cập đặc biệt nhiều hơn thứ họ nên có. Yahoo và nhiều công ty khác vẫn nhận được thông tin cá nhân từ Facebook trong năm 2017. Các hồ sơ nội bộ của Facebook cũng tiết lộ về mức độ chia sẻ thỏa thuận với hơn 60 nhà sản xuất điện thoại thông minh, máy tính bảng và các thiết bị khác.
Chính sách bảo mật chỉ là bình phong
Không giống như châu Âu, nơi các công ty truyền thông phải thích nghi với các quy định chặt chẽ, Mỹ không có những bộ luật bảo vệ quyền riêng tư của người dùng. Điều đó khiến các công ty công nghệ tự do kiếm tiền từ các loại thông tin cá nhân miễn là họ không lừa dối khách hàng.
Thỏa thuận của Facebook với các nhà quản lý là kết quả từ những thử nghiệm ban đầu của công ty về việc chia sẻ dữ liệu. Cuối năm 2009, Facebook đã thay đổi chính sách về quyền riêng tư của khoảng 400 triệu người dùng, cung cấp các thông tin gồm địa điểm, khuynh hướng tôn giáo và chính trị cho Microsoft và một số đối tác khác.
 |
| Facebook cho phép các thiết bị của Apple tự động thu thập dữ liệu từ người dùng mà không cần sự cho phép. Ảnh: CNBC. |
Facebook gọi đây là "cá nhân hóa tức thì", và quảng bá nó như một bước tiến mới trong thời đại Internet, nơi các công ty có thể sử dụng thông tin để tùy chỉnh những gì người dùng nhìn thấy trên các trang web như Bing. Tuy nhiên, tính năng này đã vấp phải những phản ứng dữ dội từ những người ủng hộ quyền riêng tư và cho rằng mạng xã hội này đã chia sẻ thông tin mà không được phép.
FTC đã điều tra và năm 2011 đã đưa ra kết luận những thay đổi về quyền riêng tư là một hành vi lừa đảo. Khi đó, các quan chức của Facebook đã ngừng đề cập đến việc cá nhân hóa tức thì và chấp nhận thỏa thuận với FTC.
Theo quy định này, mạng xã hội đã giới thiệu một “chương trình bảo mật toàn diện” thay đổi với nhiều tính năng mới. Ban đầu, nó được giám sát bởi hai nhân viên chuyên về quyền riêng tư như một minh chứng về cam kết của Facebook. Bên cạnh đó, công ty cũng đã thuê PricewaterhouseCoopers để đánh giá các hoạt động bảo mật của mình sau mỗi hai năm.
Tuy nhiên, chương trình bảo mật đã gặp phải một số phản đối nội bộ. Theo bốn cựu nhân viên của Facebook, một số kỹ sư và giám đốc điều hành coi việc đánh giá về quyền riêng tư là một trở ngại cho sự đổi mới và tăng trưởng nhanh chóng. Hai cựu nhân viên khác cũng cho biết các những đối tác có quan hệ đặc biệt với Facebook không phải chịu sự giám sát của chương trình bảo mật trên.
Năm 2014, Facebook thông báo ngừng chương trình "cá nhân hóa tức thì" và các đối tác sẽ không thể truy cập vào các thông tin của người dùng như trước. Tuy nhiên, hồ sơ tiết lộ, các kỹ sư của mạng xã hội vẫn tiếp tục cho phép Bing, Pandora, dịch vụ truyền phát nhạc và Rotten Tomatoes, trang web đánh giá phim và truyền hình, truy cập vào phần lớn dữ liệu.
Các nhân sự cấp cao của Facebook cho biết việc chia sẻ dữ liệu không vi phạm quyền riêng tư của người dùng vì nó chỉ cho phép truy cập vào dữ liệu công khai. Phát ngôn viên của Pandora và Rotten Tomatoes cho biết các doanh nghiệp này không biết về bất kỳ quyền truy cập đặc biệt nào. Facebook cũng từ chối thảo luận về các quyền truy cập đặc biệt khác mà Bing được cho là có thể làm bao gồm khả năng nhìn thấy tất cả người dùng bạn bè trên mạng.
 |
| Bing, Pandora và một số dịch vụ truyền phát nhạc vẫn có thể truy cập vào cơ sở dữ liệu ngay cả khi Facebook thông báo đã ngừng việc chia sẻ. Ảnh: Reuters. |
Theo Facebook, các quan hệ đối tác chia sẻ dữ liệu của công ty đều nằm trong sự miễn trừ đối với thỏa thuận FTC. Công ty lập luận rằng các công ty đối tác là nhà cung cấp dịch vụ chỉ sử dụng dữ liệu theo quy định của Facebook và hoạt động như một phần mở rộng của mạng xã hội.
Tuy nhiên, ông Vladeck và các cựu quan chức FTC khác cho rằng Facebook đang đánh tráo khái niệm, đó không được xem là một phần mở rộng. Họ nói rằng điều khoản này nhằm cho phép Facebook thực hiện các chức năng giống như các công ty khác, chẳng hạn như gửi và nhận thông tin qua Internet hoặc xử lý các giao dịch thẻ tín dụng mà không vi phạm quy định.
Kh NYT đưa tin về mối quan hệ với các nhà sản xuất thiết bị, Facebook đã sử dụng thuật ngữ “đối tác tích hợp” để gọi tên BlackBerry, Huawei và các nhà sản xuất khác đã lấy dữ liệu của Facebook để cung cấp các tính năng trên điện thoại thông minh.
Phát ngôn viên của FTC từ chối bình luận về việc liệu ủy ban có chấp nhận cách giải thích của Facebook về ngoại lệ của nhà cung cấp dịch vụ hay không. Người này cũng không cho biết liệu ủy ban đã nhận được danh sách đầy đủ các đối tác mà Facebook coi là nhà cung cấp dịch vụ hay chưa.
