'Dune - Hành tinh cát: Phần hai' khác biệt thế nào so với nguyên tác?

Timothée Chalamet (trái) vai Paul Atreides và Zendaya (phải) Chani trong Dune - Hành tinh cát: Phần hai. Ảnh: IGN.

* Bài viết tiết lộ một số nội dung phim Dune - Hành tinh cát: Phần hai vừa khởi chiếu tại các hệ thống rạp.

Dune - Hành tinh cát: Phần một (2021) của Denis Villeneuve khép lại ở đoạn gần nửa phần sách Xứ cát, ngay sau khi Paul đánh bại Jamis. Phần hai chỉ chuyển tải dung lượng sách bằng 3/5 so với phần một. Hành tinh cát: Phần hai phần nào trung thành với tiểu thuyết gốc, nhưng rõ ràng là kém hơn Phần một.

Theo Esquire, tựu trung, Phần hai tái tạo giọng điệu, thông điệp và các sự kiện cơ bản của tiểu thuyết chắc chắn hơn bản phim Xứ cát năm 1984 của đạo diễn David Lynch. Vậy nhưng Phần hai vẫn có những khác biệt với nguyên tác, trong đó 5 điểm chính yếu có thể kể đến dưới đây.

Chia rẽ giữa người Fremen “Bắc” và “Nam”

Rõ ràng ngay từ đầu bộ phim, một số người Fremen không mạnh mẽ tín ngưỡng như những người khác. Một lượng lớn "người theo trào lưu chính thống miền Nam" (southern fundamentalists) sẽ trở thành tín đồ cuồng nhiệt của Paul khi anh khoác lên mình áo choàng của “Đấng Messiah”. Từ “fundamentalists” chưa bao giờ xuất hiện trong sách Xứ cát. Chi tiết Paul tiếp cận người cuồng tín tôn giáo ở miền Nam về cơ bản là điểm được thêm thắt riêng cho bộ phim.

Sách Xứ cát bản dịch tiếng Việt. Ảnh: Nhã Nam.

Tuy nhiên, đây là thay đổi về mặt cấu trúc câu chuyện hơn là về chủ đề. Cả trong phim lẫn trong sách, Paul và Jessica đều biết rằng dự án Missionaria Protectiva của Bene Gesserit đã gieo rắc những lời tiên tri tôn giáo lên Arrakis từ nhiều thế kỷ trước, chủ yếu để giúp đỡ những kẻ ngoại giới và tầng lớp thượng lưu hệt như Paul và Jessica.

Cả trong phim và sách thì sau rốt, Paul có đội quân cuồng tín bên cạnh. Tuy nhiên, ý tưởng cho rằng Chani coi Stilgar là một “người miền Nam” ám ảnh với tôn giáo" hoàn toàn không có trong sách.

Con đường của Chani

Hóa thân xuất sắc của Zendaya trong vai Chani cũng là nhân vật có nhiều thay đổi nhất so với nhân vật trong sách. Xuyên suốt Dune - Hành tinh cát: Phần hai, Chani bày tỏ quan điểm rõ ràng rằng cô thấy lời tiên tri về “Lisan al Gaib” rất tồi tệ, là cách tiếp tục giữ người Fremen trong số phận nô lệ. Nửa đầu bộ phim, Chani yêu Paul còn nửa kia lại cực kỳ tức giận anh.

Trong sách, Chani đứng về phía Paul và hỗ trợ anh trong mọi việc, ngay cả khi anh quyết định kết hôn với Công chúa Irulan vì lợi ích chính trị.

Một thay đổi quan trọng là Dune - Hành tinh cát: Phần hai bỏ lần mang thai đầu tiên của cô: trong sách cô mang thai con đầu lòng của mình và Paul - Leto II. Sau đó, Leto II bị giết trong cuộc tấn công của Sardaukar. Ở cuối cuốn tiếp theo trong bộ truyện - Dune Messiah - Chani có cặp song sinh: bé gái tên Ghanima và bé trai Leto II.

Một năm thay vì ba năm

Trong sách tổng thời gian trôi qua khoảng ba năm. Còn trong phim, mọi chuyện của Phần hai xảy ra cùng năm với Phần một, năm 10191. Chi tiết này tiết lộ qua nhật ký của Công chúa Irulan. Điều này đẩy nhanh quá trình hòa nhập của Paul với người Fremen và thay đổi khoảng thời gian Gurney ở sa mạc để làm việc với những kẻ buôn lậu.

Về bản chất, những gì cuốn sách mất vài năm xây dựng sẽ diễn ra trong vài tháng trong phim. Chani đùa chuyện Paul không sống sót qua “mùa hè”, khiến phần lớn bộ phim dường như thực sự diễn ra trong khoảng thời gian ngắn hơn nhiều.

Alia

Vì Dune - Hành tinh cát: Phần hai cắt ngắn dòng thời gian của cuốn sách đầu tiên, điều này dẫn đến thay đổi lớn hơn trong câu chuyện tổng thể: Alia không được sinh ra trong bộ phim này. Trong sách, Alia sinh ra trong thời gian Paul và Jessica sống trong sa mạc sâu thẳm cùng những người Fremen.

Jessica uống Nước Sự sống khi đang mang thai, nên Alia trở thành "thai nhi" với tất cả ký ức về tổ tiên của mình hiện diện ngay khi cô ra khỏi bụng mẹ. Nhưng trong Phần hai, ta không thấy bé Alia xuất hiện. Thay vào đó, Jessica nói chuyện với đứa con gái chưa chào đời của mình bằng giọng thì thầm. Chỉ đến cuối ta mới nghe thấy giọng của Alia trong đầu Jessica: "Chuyện gì đang xảy ra vậy mẹ?"

Thêm một thay đổi so với sách, Paul gặp Alia trưởng thành trong viễn tượng về tương lai. Ở đây, Alia (Anya Taylor-Joy thủ vai) cảnh báo Paul về những khó khăn sắp xảy đến. Màn xuất hiện chóng vánh này càng thay đổi tiểu thuyết gốc vì nó dường như mô tả phiên bản của Alia vượt xa các sự kiện của Dune Messiah (tạm dịch: Đấng Messiah xứ cát), gần với độ tuổi của Alia trong cuốn thứ ba, Children of Dune (tạm dịch: Những người con xứ cát).

Paul là người giết Nam tước

Để Alia trong bụng mẹ trong cả phim cũng tác động, sâu sắc, trực tiếp đến đoạn kết phim. Xuyên suốt sách Xứ cát, Công chúa Irulan được gọi là "Thánh Alia Con Dao". Điều này một phần do cô trở thành tay đấu dao cừ khôi khi trưởng thành, nhưng cũng vì khi còn nhỏ, Alia là người đã giết Nam tước Harkonnen bằng gom jabbar (kim tiêm độc được Mẹ Bề trên Gaius Helen Mohiam kề vào cổ Paul ở đầu cuốn sách đầu tiên, và cả trong phần phim Dune - Hành tinh cát: Phần một).

Trong Phần hai, nhờ viễn tượng về Nước Sự sống, Paul biết được từ Alia tương lai rằng Nam tước chính là ông của anh. Trong sách, anh biết điều này sớm hơn nhiều. Nhưng trong phim, chính Paul là người giết ông nội thay vì Alia. Khi ra tay, anh nói, "Ông chết như một con thú". Câu này gợi nhắc về thử thách Mẹ Chí tôn đã giao cho anh trong Phần một, ngụ ý rằng bản năng của Paul là con người. Chưa hết, nét tàn bạo trong phiên bản này của Paul là điểm mới mẻ của bộ phim.

Nhìn chung, Denis Villeneuve vẫn giữ được tinh thần thông điệp của Frank Herbert, bởi vì Dune - Hành tinh cát: Phần hai đau đớn chỉ ra rằng Paul lên nắm quyền sẽ đưa thiên hà đến tình trạng thậm chí tồi tệ hơn. Năm 2021, Villeneuve nói: “Tôi nghĩ Herbert viết nó như lời cảnh báo [chống lại] giới lãnh đạo vờ như hiểu rõ tương lai sẽ xảy ra, những người giả vờ biết sự thật, thiếu khiêm tốn”. Bằng cách thay đổi nhiều chi tiết trong cốt truyện của cuốn tiểu thuyết, nghịch lý thay, Villeneuve đã truyền tải trọn vẹn thông điệp đó đến mức khó ai lại hiểu sai về cuộc hành trình của Paul Atreides.