Tại đêm đầu tiên của đại hội đảng Dân chủ tối 17/8, khi nhắc đến cựu tổng thống Mỹ Barack Obama, Thượng nghị sĩ Amy Klobuchar - một khách mời của sự kiện - nói đùa: “Barack Obama, hay còn được biết đến là chồng của Michelle Obama”.
Câu nói đùa đó thể hiện sự hài hước đã thành thương hiệu của bà Klobuchar, thể hiện dụng ý đề cao phụ nữ, nhưng cũng nói lên bà Michelle Obama được lòng đảng Dân chủ và người Mỹ nói chung đến mức nào. Thăm dò của Gallup cho thấy bà còn được thích hơn ông Obama, và là “người phụ nữ được mến mộ nhất thế giới”.
Vì vậy mà diễn văn của bà tối 17/8, trong lần thứ tư liên tiếp xuất hiện tại đại hội đảng Dân chủ, là một trong những phần được kỳ vọng nhất.
Cuối cùng, đêm đầu tiên có nhiều chính khách phát biểu, nhưng chỉ một người tạo được “lay động được cảm xúc” người nghe, chính là bà Michelle Obama, BBC bình luận.
Diễn văn của bà để lại dấu ấn với sự truyền cảm và thân mật, đồng thời được cho là “đặt chuẩn” quá cao với các diễn giả ba đêm tới, có thể là chủ đề để các kênh ở Mỹ bàn luận suốt cả tuần này.
 |
| Bà Michelle Obama để lại dấu ấn với diễn văn truyền cảm. Ảnh: Đại hội Toàn quốc đảng Dân chủ. |
Bài phát biểu "hợp thời Covid-19"
Mở đầu bài phát biểu, Michelle Obama thừa nhận ngay cảm xúc hiện giờ của nhiều người đang lắng nghe: mệt mỏi về chính trị, chẳng muốn theo dõi thêm.
“Xin chào các bạn! Chúng ta đang ở trong thời khắc khó khăn, và mọi người đều cảm thấy (điều này) theo những cách khác nhau. Tôi biết nhiều người không muốn xem một đại hội chính trị ngay lúc này, hay theo dõi chính trị nói chung. Tôi cũng hiểu điều đó”, bà nói.
Michelle Obama từng là "quả bom tấn" của đại hội đảng Dân chủ năm 2016 khi bà đem đến một bài phát biểu kêu gọi đoàn kết cùng câu nói nổi tiếng - “Khi họ chơi thấp hèn, ta chơi cao thượng” - nhằm đả kích phong cách bặm trợn, xúc phạm của ứng viên Donald Trump. Và bài phát biểu năm nay chính là sự nối tiếp của tinh thần năm 2016.
Obama nói bà có thể hiểu vì sao cử tri Dân chủ giờ đây hoài nghi về câu nói “cao thượng” đó, khi mà “thấp hèn” lại là chiến lược chiến thắng năm 2016. Nhưng bà Obama vẫn kiên định với phát biểu bốn năm trước.
“Chơi cao thượng là cách duy nhất có hiệu quả”, bà nói trong đại hội năm nay, “vì khi chúng ta chơi thấp hèn, khi chúng ta cũng dùng y hệt các chiêu xúc phạm, hạ thấp người khác, chúng ta chỉ trở thành một phần của những ồn ã xấu xí đang át đi những gì (quan trọng) khác... Chúng ta chỉ hạ thấp chính mình”.
Sự kết nối, cảm thông được thể hiện xuyên suốt bài phát biểu dài gần 18 phút, với giọng nói truyền cảm, thân mật của bà Obama, khác hẳn so với một diễn văn trước đám đông cuồng nhiệt của một đại hội truyền thống nếu không có dịch Covid-19.
“Bạn có thể thấy bà Obama truyền đạt theo cách phù hợp với hình thức trực tuyến. Giống một cuộc tâm sự bên đống lửa hơn là diễn văn hùng hồn”, phóng viên Matt Flegenheimer của New York Times bình luận.
“Cảm giác tâm sự còn tăng thêm vì bà đang ngồi, thay vì đứng trên bục như nhiều chính khách khác mà chúng ta đã nghe tối nay (tại đại hội đảng Dân chủ)”, phóng viên Reid Epstein của New York Times nhận xét thêm.
“Trong tình hình dịch bệnh và biểu tình hiện nay, phát biểu kiểu chia sẻ, thân tình, gần gũi, cảm xúc sẽ hiệu quả hơn là hô hào hùng hồn”, một du học sinh Việt ngành báo chí ở Mỹ chia sẻ với Zing.
Kỹ thuật cũng giúp đỡ chút ít. Phần nói của bà Obama thành công nhờ sản xuất công phu, có vẻ chuyên nghiệp hơn những diễn giả khác. Trong khi các khách mời khác trông đang tham dự một cuộc họp qua Zoom, Michelle Obama hiện lên rõ nét và có hai góc quay camera, theo BBC.
 |
| Bà Obama ngồi trong phòng khách thay vì đứng như một số diễn giả khác, mang lại sự gần gũi. Ảnh: Đại hội Toàn quốc đảng Dân chủ. |
Dùng lời ông Trump để chỉ trích ông Trump
Với tư cách “người trong cuộc”, Michelle Obama nói rằng hiểu rõ về vị trí tổng thống và cũng thân với gia đình Biden, và vì tất cả những lý do trên, bà có đầy đủ thẩm quyền để nêu lên sự trái ngược giữa Tổng thống Trump và ông Joe Biden.
"Đó là một công việc khó, đòi hỏi phán đoán tỉnh táo, nắm rõ các vấn đề đan xen, phức tạp, tôn trọng sự thật, lịch sử, định hướng đạo đức đúng đắn, khả năng lắng nghe - và niềm tin rằng mọi cá nhân trong 330 triệu người Mỹ đều có giá trị và ý nghĩa”, bà Obama nói.
“Một lời của tổng thống có quyền lực xoay chuyển thị trường. Chúng có thể khơi mào chiến tranh hay chắp nối cho hòa bình... Bạn không thể giả vờ mình làm tốt công việc này... Làm tổng thống không giúp bạn thay đổi, mà thể hiện rõ con người bạn”, bà nói thêm, ám chỉ đến Tổng thống Trump và sự bất cẩn trong phát ngôn của ông.
Bà không ngần ngại chỉ trích thẳng Tổng thống Trump, điều mà cả bà và chồng, Barack, thường né tránh trước đây: "Donald Trump là một tổng thống sai lầm của đất nước chúng ta".
“Chơi cao thượng không có nghĩa là luôn tươi cười và nói lời tốt đẹp khi đối mặt với sự ác độc, xấu xa. Chơi cao thượng tức là nói thẳng ‘sự thật lạnh lùng khó nghe’”.
Sự thật đó, theo bà Obama, là Tổng thống Trump không đủ năng lực để làm tổng thống.
“Ông ta đã có quá nhiều thời gian để chứng tỏ mình làm được công việc này, nhưng rõ ràng là công việc quá khó đối với ông. Ông ta đơn giản không phải người chúng ta cần. Là thế đấy”, bà phát biểu.
“Là thế đấy” chính là những từ mang tính phó mặc của Tổng thống Trump (“It is what it is”) khi phát biểu gần đây về con số tử vong kinh hoàng vì Covid-19 ở Mỹ, nay đã hơn 170.000 mạng người. Và Michelle Obama dùng chính lời của ông Trump để phê phán ông.
 |
| Bà Obama hiện lên trên màn hình phát trực tiếp của đại hội, với người dẫn chương trình (trái) là diễn viên Eva Longoria, cũng là một nhà hoạt động lâu năm. Ảnh: Đại hội Toàn quốc đảng Dân chủ. |
Bà chỉ trích những giá trị sai lệch mà thế hệ trẻ đang thấy khi lãnh đạo nước Mỹ miệt thị phong trào biểu tình Black Lives Matter hay có thái độ “chiến thắng là tất cả, vì chỉ cần chiến thắng, không cần quan tâm điều gì xảy ra với người khác”.
“Mỗi khi chúng ta trông đợi sự lãnh đạo, hay cảm thông từ Nhà Trắng... chúng ta chỉ thấy hỗn loạn, chia rẽ, thiếu hoàn toàn sự cảm thông”.
Bà nêu sự tương phản giữa ông Trump và ông Joe Biden, người trải qua nhiều mất mát trong cuộc đời, bao gồm người vợ đầu, con gái 1 tuổi (do tai nạn xe hơi) và con trai Beau Biden sau này (do ung thư não), và có lẽ vì vậy mà ông luôn có được sự thấu hiểu với mọi người.
“(Joe Biden biết) cảm giác tuyệt vọng của việc ngồi vào bàn bên cạnh chiếc ghế trống”, bà nói.
“Tôi biết Joe Biden”, cựu đệ nhất phu nhân nói, ngồi trong phòng khách, cổ đeo vòng có chữ V-O-T-E (hãy đi bầu cử), đằng sau là tấm biển “Biden cho chức tổng thống”.
“Ông là người mực thước, sâu sắc, lấy đức tin làm định hướng” và sẽ “nói lên sự thật, tin vào khoa học”, bà nói.
“Ông ta sẽ lên kế hoạch thông minh, có một đội ngũ giỏi và điều hành như một lãnh đạo đã sống một cuộc đời mà người bình thường có thể nhận ra điểm tương đồng”.
    |
Đại hội đảng Dân chủ được tổ chức trực tuyến, nên các khách mời phát biểu từ nhiều nơi khác nhau. Ảnh: Đại hội Toàn quốc đảng Dân chủ. |
Kêu gọi người nghe hành động ngay
Diễn văn của bà Obama, tại một đại hội nhằm thu hút mọi giới và thuyết phục cử tri còn lưỡng lự, cũng khéo léo hàm chứa những ẩn ý, phản hồi lại những chỉ trích.
Bà không né tránh sự chia rẽ đã tồn tại trong giai đoạn tranh cử sơ bộ của đảng Dân chủ năm nay, khi nói ông Biden cũng không phải ứng viên hoàn hảo.
“Joe không hoàn hảo, và ông ta cũng sẽ nói ngay với bạn như vậy. Nhưng không có ứng viên hoàn hảo, hay tổng thống hoàn hảo. Khả năng học hỏi và hoàn thiện của ông ta - chúng ta thấy trong đó sự trưởng thành và khiêm tốn mà chúng ta muốn thấy lúc này”.
Bà cũng ngầm chạm đến việc một số người ủng hộ ông Bernie Sanders vì tức giận nên đã lớn tiếng phản đối ứng viên Hillary Clinton năm 2016, thậm chí không đi bầu. “Đây không phải là lúc rút lại lá phiếu của chúng ta để phản đối hay chơi trò nọ kia với những ứng viên không còn cơ hội nữa”.
Quan trọng hơn cả, bà Obama không chỉ dừng ở diễn thuyết, mà còn có kêu gọi hành động - có lẽ đây sẽ là bài học rút ra tại mọi lớp học diễn thuyết. Một cách sinh động, bà giải thích vì sao lá phiếu của mỗi cá nhân có thể tạo khác biệt, khi mà tại “một bang quyết định”, số phiếu mà ông Trump giành được hơn bà Clinton chia ra các “quận bỏ phiếu” (voting district) chỉ là 2 phiếu mỗi quận - điều này được trang PolitiFact kiểm chứng là bang Michigan.
“Tại một trong các bang quyết định kết quả, số phiếu cách biệt khi chia ra chỉ là hai phiếu mỗi quận - chỉ hai phiếu thôi. Thế mà tất cả (nước Mỹ) phải chịu hậu quả”, bà Obama nói.
“Chúng ta phải yêu cầu nhận được lá phiếu qua bưu điện ngay bây giờ - ngay tối nay”.
 |
| Bà Obama còn được lòng công chúng hơn chồng Barack Obama. Ảnh: Reuters. |
Phát biểu của Michelle Obama trở nên cấp bách giữa lúc phía đảng Dân chủ đồng loạt lên án Tổng thống Trump cắt giảm ngân sách cho hệ thống bưu điện, dù đang có nhiều lo ngại về sự quá tải do bỏ phiếu qua thư. Tổng thống Trump, đang kém ông Biden trong các thăm dò quan trọng, cũng đang phát tán thông tin sai lệch về bỏ phiếu qua thư.
Diễn văn tối 17/8 của bà Michelle Obama, được đánh giá là không bàn sâu về chính sách, là lần thứ tư liên tiếp bà góp mặt tại đại hội toàn quốc của đảng Dân chủ. Nhưng đây có thể là diễn văn đầu tiên tận dụng được sự mới lạ của một đại hội “ảo”.
“Khó tưởng tượng bà Obama phát biểu như vậy trong một hội trường rầm rộ, ngắt đoạn liên tục bởi hò reo và vỗ tay”, phóng viên Michael Grynbaum của New York Times bình luận. “Nghiêm túc và tâm trạng hơn so với dạng đại hội truyền thống”.
Phóng viên Jennifer Medina của New York Times cho biết bà Michelle Obama được “tập dượt” thường xuyên với phong cách truyền đạt thân mật này nhờ làm podcast và các sự kiện đọc cuốn tự truyện Becoming, vốn được đông đảo khán giả tham dự.
