"Trong những ngày qua, thông tin về kết quả tăng trưởng của nền kinh tế mà báo cáo Chính phủ trình bày thực sự đã gây ngạc nhiên cho cộng đồng”, đại biểu Phạm Trọng Nhân mở đầu phần phát biểu của mình tại hội trường sáng nay.
Tuy nhiên, ông cho biết sau cơn địa chấn thì là nỗi lo âm ỉ của không ít nhà quản lý, chuyên gia về câu chuyện giữa đầu tư nước ngoài và tăng trưởng.
Giai đoạn 2007-2015, doanh nghiệp FDI liên tục báo lỗ
Theo đại biểu này, phải thẳng thắn nhìn nhận FDI bổ sung nguồn lực quan trọng cho GDP, từ mức 2% năm 1992 lên 20% vào 2016, giải quyết việc làm cho 2 triệu lao động, nâng thu nhập đầu người lên trên 2.000 USD.
Tuy nhiên, chiếm 25% tổng vốn đầu tư toàn xã hội, 70% tổng kim ngạch xuất khẩu, 50% giá trị sản xuất công nghiệp song khu vực này chỉ đóng góp vào ngân sách thấp nhất, chỉ 15-19%.
"Thống kê giai đoạn 2007-2015, có khoảng 50% doanh nghiệp FDI kê khai lỗ, trong đó có nhiều doanh nghiệp thua lỗ nhiều năm liền nhưng càng lỗ doanh nghiệp FDI lại càng mở rộng sản xuất. Thống kê 1.000 doanh nghiệp nộp thuế thu nhập doanh nghiệp lớn nhất cho thấy doanh nghiệp FDI xuất hiện nhiều nhất, 46%, nhưng tỷ lệ góp vào tổng thuế thu nhập doanh nghiệp của toàn bảng chỉ ở mức 37% và đang có xu hướng giảm đần", ông bày tỏ.
Nhiều doanh nghiệp thua lỗ liên tục trong nhiều năm liền nhưng ngược đời là càng thua lỗ thì lại càng mở rộng sản xuất. Thống kê trong các doanh nghiệp nộp thuế thu nhập doanh nghiệp lớn nhất Việt Nam năm 2015 thì số doanh nghiệp FDI nhiều nhất, 46% nhưng tỷ lệ góp vào thuế thu nhập toàn bảng chỉ 37%, đang có xu hướng giảm dần.
Đại biểu Phạm Trọng Nhân cho rằng ở góc nhìn khác, chỉ tiêu tăng trưởng ở nhiều yếu tố trong đó có tổng kim ngạch xuất khẩu nhưng con số 70% tổng kim ngạch xuất khẩu FDI giúp Việt Nam tăng trưởng đã bị chuyển giá đầu vào.
Chính điều đó dẫn tới lợi nhuận từ con số này vô cùng thấp, dù có thu 20% thuế thu nhập doanh nghiệp trên con số đó cũng không đáng là bao, thậm chí bằng 0 khi báo cáo lỗ. 80% còn lại sẽ được doanh nghiệp FDI chuyển về chính quốc.
Số 20% thu được từ đây và các khoản thu khác đang phải gồng gánh cho gần 70% khoản chi thường xuyên của ngân sách Nhà nước, con số ít ỏi còn lại không đủ cho đầu tư chi và trả nợ.
Không thu hút đầu tư bằng mọi giá
Câu chuyện nền kinh tế vướng trong bẫy thu nhập trung bình, theo ông Phạm Trọng Nhân, xuất phát từ đây.
Theo ông, một trong những mục tiêu thu hút đầu tư là nhằm hấp thụ và nhận chuyển giao công nghệ, nhưng theo thống kê, 80% doanh nghiệp FDI sử dụng công nghệ ở mức trung bình, 14% ở mức thấp và lạc hậu, chỉ 5-6% là công nghệ cao. Tuy nhiên, đa phần các khâu ở Việt Nam cũng chỉ là lắp ráp.
Do đó, việc Việt Nam tụt từ vị trí thứ 57 trên toàn cầu về hấp thụ, chuyển giao công nghệ xuống vị trí 103 năm 2014, giảm 46 bậc sau 5 năm thấp hơn nhiều so với Malaysia (13), Thái Lan (36), Indonesia (39) và Campuchia (44) không quá ngạc nhiên.
Các doanh nghiệp FDI được áp dụng nhiều chính sách ưu đãi đặc thù như miễn giảm thuế dài hạn, cho phép chuyển lỗ, miễn thuế chuyển lợi nhuận ra nước ngoài, hoàn thuế cho lợi nhuận tái đầu tư. Trong khi đó, những doanh nghiệp trong nước lại không có được những ưu đãi đó.
 |
| Đồ họa: Nhân Lê. |
Ông dẫn ví dụ câu chuyện Viettel vỡ mộng khi bị bác xin ưu đãi thuế như Samsung hay khoản đầu tư 500 tỷ để phát triển khoa học công nghệ của gốm sứ Minh Long không được hỗ trợ chỉ vì thiếu vài thủ tục hành chính. Đại biểu này kết luận ví dụ trên cho thấy việc gánh vác là động lực chính cho nền kinh tế khó khăn thế nào.
Các chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp FDI nhưng theo ông, lại cứng nhắc, khắt khe với chính người nhà của mình.
Ông Phạm Trọng Nhân tán đồng nhiều giải pháp của Chính phủ nhưng kiến nghị không thu hút đầu tư bằng mọi giá, phải có chọn lọc. Trên hết, việc ưu tiên lĩnh vực ngành, lĩnh vực có công nghệ hiện đại, thân thiện môi trường, có sẵn chuỗi liên kết, sẵn sàng kết nối với doanh nghiệp Việt Nam, có cam kết chuyển giao công nghệ, tỷ lệ nội địa hoá là những thứ cần có trên bàn đàm phán.
Về nội lực, theo đại biểu này, chúng ta cần sẵn sàng cho cuộc đua. Nếu không có mục tiêu rõ ràng thì dù có 1 triệu doanh nghiệp cũng chỉ mang tính chất thay đổi về lượng, thay vì chất.
"Đến bao giờ chúng ta có thể rời vai những gã khổng lồ, tự đứng vững được trên chân của mình?", đại biểu này đặt câu hỏi để kết thúc phần ý kiến.
