'Đế chế ký hiệu' giải phẫu Nhật Bản bằng ký hiệu

Sách Đế chế ký hiệu. Ảnh: NN.

Sáng 23/12, tại Viện Pháp Hà Nội, Nhã Nam và Viện Pháp phối hợp tổ chức buổi tọa đàm ra mắt cuốn sách Đế chế ký hiệu của tác giả Roland Barthes, với sự góp mặt của PGS.TS, nhà phê bình Đỗ Lai Thúy; Phó viện trưởng Viện Nhân học Văn hóa Phạm Minh Quân; Tiến sĩ Văn học Nguyễn Quyên. Sự kiện thu hút sự tham gia của độc giả ở nhiều lứa tuổi.

Là một nhân vật lớn trong lịch sử văn học và triết học của thế kỷ XX, Roland Barthes đặc biệt nổi tiếng với việc phát triển, mở rộng lĩnh vực ký hiệu học thông qua những công trình phân tích hàng loạt hệ thống ký hiệu.

“Đế chế ký hiệu được nhiều nhà nghiên cứu về Roland Barthes coi là một trong những kiệt tác và bước ngoặt quyết định trong sự nghiệp của ông. Tác phẩm ra đời năm 1970 sau khi triết gia người Pháp tới thăm Nhật Bản theo một chương trình hợp tác văn hóa.

Tại tọa đàm, ông Phạm Minh Quân chia sẻ: “Nhật Bản giống một đối tượng để Roland giải phẫu bằng ký hiệu học. Ông đã chuyển từ cách viết truyền thống sang lối viết hiện đại mà ở đó, độc giả song hành, góp phần tạo nghĩa cho tác phẩm. Giá trị của tác phẩm nằm ở những khả thể diễn giải mới chứ không phải sự bày biện sẵn có của tác giả”.

PGS.TS Đỗ Lai Thúy tại tọa đàm.

PGS.TS Đỗ Lai Thúy nhận xét Đế chế ký hiệu tương đối khó đọc, đòi hỏi độc giả có lượng kiến thức nhất định về Nhật Bản và ký hiệu. Việc dịch tác phẩm sang tiếng Việt tạo điều kiện để người đọc trong nước tham khảo hướng nghiên cứu mới về văn hóa và văn học - tìm hiểu từ những phân cảnh rất nhỏ ở đời sống thường ngày.

Bản dịch của dịch giả Nguyễn Duy Bình bao gồm những diễn giải chi tiết, khiến việc tiếp cận tác phẩm trở nên dễ dàng hơn với độc giả Việt Nam. Nhật Bản hiện lên qua những ký hiệu, mật mã và quy ước, trong từng khu phố, từng nhà ga, cửa hàng, sân khấu hay những khu vườn... qua mỗi gương mặt, nét chữ, miếng tempura...

Cùng Đế chế ký hiệu, Roland Barthes còn để lại nhiều tác phẩm nổi bật khác: Những huyền thoại (Mythologies), Những yếu tố ký hiệu học (Éléments de sémiologie), Cái chết của tác giả (La mort de l'auteur) và Độ không của lối viết (Le degré zéro de l'écriture)...