 |
Ngày 4/5, tin tức về Bill Gates phủ kín trang nhất nhiều báo quốc tế. Không phải thông tin về một sản phẩm công nghệ hay chiến dịch từ thiện nào, đó là thông tin Bill Gates và vợ là bà Melinda French Gates ly hôn sau 27 năm.
Hơn 12 năm kể từ khi rời vị trí lãnh đạo cuối cùng tại Microsoft để tập trung làm từ thiện, Bill Gates vẫn luôn thu hút sự chú ý mỗi khi xuất hiện. Tuy nhiên, hình ảnh của ông ngày càng gây tranh cãi kể từ khi đại dịch Covid-19 bùng phát.
Hình ảnh vị tỉ phú thân thiện
Quỹ từ thiện được Bill Gates và bà Melinda Gates thành lập vào năm 2000. Nhờ danh tiếng của hai vợ chồng tỉ phú cùng những mối quan hệ của họ, quỹ Bill & Melinda Gates nhanh chóng trở thành quỹ từ thiện có nguồn vốn lớn nhất, lên tới 50 tỉ USD.
Nguồn vốn này được dùng để tài trợ cho rất nhiều nghiên cứu khoa học, nhấn mạnh vào các dự án giúp cải thiện vệ sinh, giáo dục, chữa bệnh hay bảo vệ môi trường. Theo New York Times, mỗi năm quỹ này tài trợ khoảng 5 tỉ USD.
 |
| Hình ảnh của Bill Gates ngày càng giống như một vị tỉ phú thân thiện, vì xã hội. Ảnh: Gates Notes. |
Những hoạt động đầu tiên của Gates trong các hoạt động từ thiện là tặng máy tính cho các thư viện và trường học gặp khó khăn về cơ sở vật chất. Khi đó, có nhiều lời đồn thổi cho rằng các khoản đóng góp là một phần trong kế hoạch mở rộng thị trường cho các sản phẩm của Microsoft.
Tuy nhiên, Bill Gates vẫn tiếp tục vai trò nhà quyên góp và hoạt động từ thiện trong gần 20 năm qua. Trong đại dịch Covid-19, Quỹ Bill & Melinda Gates đã tài trợ hơn 300 triệu USD để ngăn chặn khả năng lây lan của căn bệnh này.
Bill Gates đã không chọn tự cách ly trên một du thuyền, bởi ông đủ thông minh để nhận ra rằng virus không biết chọn phe.
Nhà bình luận Timothy Egan của New York Times viết về nỗ lực tạo vaccine Covid-19 của Bill Gates.
Quỹ Gates liên tục đẩy mạnh các khoản tài trợ cần thiết để chế tạo ra vaccine, đồng thời hỗ trợ xây dựng các nhà máy sản xuất vaccine, dù chính ông thừa nhận phần lớn vaccine đang phát triển sẽ không thể thành công.
Bên cạnh việc tài trợ cho những nghiên cứu, bản thân Bill Gates cũng đóng vai trò là người phát ngôn và cổ vũ những hành động chống biến đổi khí hậu. Ông khuyến khích mọi người ăn thịt bò nhân tạo để giảm khí thải nhà kính, và gần đây ra mắt một cuốn sách về biến đổi khí hậu.
Vị tỉ phú cũng rất chịu khó chia sẻ các bài viết trên trang web cá nhân, tham gia vào những cuộc hỏi đáp ở các diễn đàn mạng, hay trả lời phỏng vấn. Có thể nói hình ảnh của Bill Gates ở độ tuổi ngoài 60 còn “trẻ trung” và thân thiện hơn nhiều so với khi ông còn là lãnh đạo một trong những công ty công nghệ lớn nhất thế giới.
Những sự tranh cãi về quỹ từ thiện Gates
Tuy nhiên, không phải mọi hoạt động của Bill Gates đều được ủng hộ tuyệt đối. Đã có nhiều bài viết cho rằng quỹ từ thiện Gates chỉ là vỏ bọc cho việc trốn thuế, hoặc luân chuyển tài sản giữa các tỉ phú. Bill Gates cũng là nạn nhân của nhiều thuyết âm mưu.
Những thuyết âm mưu liên quan đến Bill Gates thường có các giả thuyết rất hoang đường, như ông đã cài sẵn con chip bên trong vaccine Covid-19 để theo dõi loài người, hay dùng sóng 5G để điều khiển mọi người từ xa. Khi được hỏi về thuyết âm mưu, Bill Gates cho biết ông rất ngạc nhiên.
"Khá là khó để từ chối những loại chuyện này vì chúng quá ngốc hoặc kỳ quặc, và nhắc tới thì chỉ càng khiến cho chúng có vẻ đáng tin hơn", Gates trả lời báo chí vào tháng 6/2020 về những thuyết âm mưu nhắm tới mình.
 |
| Bill Gates cũng là nạn nhân của những bức hình chế nhạo, bôi nhọ của nhiều tác giả thuyết âm mưu. Ảnh: Ben Garrison. |
Tuy nhiên, có những quan điểm nhắm vào quỹ Gates như một cách để làm lợi cho những siêu tỉ phú trên thế giới. Trong số đó, công phu nhất là các bài viết của tác giả Tim Schwab trên The Nation năm 2020. Tim Schwab khẳng định đã điều tra hơn 19.000 khoản tài trợ của quỹ Gates trong suốt 2 thập kỷ, và đưa ra nhiều chứng cứ cùng lập luận từ chuyên gia.
Bằng loạt bài viết này, Tim Schwab cho thấy hình ảnh quỹ Gates với những mối quan hệ chồng chéo giữa các tỉ phú ở phía sau, các khoản tài trợ nhằm lợi ích riêng, trong đó có cả mục đích trốn thuế.
 |
| Danh sách các công ty nhận tài trợ từ quỹ Gates. Theo Tim Schwab, đây đều là những doanh nghiệp mà quỹ này nắm cổ phần hoặc trái phiếu. Ảnh: The Nation. |
“Bill và Melinda Gates tự tính và cho biết họ đã tiết kiệm khoảng 11% tiền thuế trong số tiền từ thiện 36 tỉ USD năm 2018, tương đương khoảng 4 tỉ USD. Tính toán độc lập từ các chuyên gia như Ray Madoff, Giáo sư luật tại đại học Boston, ước lượng các siêu tỉ phủ tiết kiệm ít nhất 40% nếu tính cả các ưu đãi thuế khác từ quỹ từ thiện. Con số này với Bill Gates tương đương 14 tỉ USD”, tác giả Tim Schwab cho biết.
Theo ông Schwab, trong số những khoản tài trợ đã điều tra được, có 2 tỉ USD tiền quyên góp từ thiện được khấu trừ thuế cho các công ty tư nhân. Danh sách này gồm những tập đoàn hàng đầu thế giới như GlaxoSmithKline, Unilever, IBM và NBC Universal Media.
Các doanh nghiệp này được giao nhiệm vụ phát triển thuốc mới, cải thiện vệ sinh tại những nước đang phát triển, phát triển sản phẩm tài chính cho người dùng theo đạo Hồi, và cuối cùng là truyền thông tích cực cho những hoạt động trên.
Trong bài viết tiếp theo công bố vào tháng 10/2020, tác giả Tim Schwab khẳng định dịch Covid-19 càng kéo dài, Bill Gates càng giàu có. Theo Schwab, khoản đầu tư 40 triệu USD vào hãng dược phẩm CureVac chỉ là một trong hàng chục khoản đầu tư liên quan đến vaccine, trị liệu và chẩn đoán Covid-19 của quỹ từ thiện Bill & Melinda Gates Foundation.
Quỹ khẳng định sẽ "tận dụng một phần của Quỹ Đầu tư Chiến lược trị giá 2,5 tỉ USD" để thúc đẩy cuộc chiến chống Covid-19.
Tuy nhiên, Tim Schwab nhận định các khoản đầu tư có khả năng lên tới hơn 250 triệu USD. Như vậy, quỹ Gates Foundation - quỹ từ thiện nổi tiếng, gây ảnh hưởng nhất thế giới trong cuộc chiến chống dịch Covid-19 - có thể kiếm lời đáng kể từ đại dịch.
Trong bài viết cuối cùng, Tim Schwab khẳng định quỹ Gates đã tìm cách can thiệp vào dữ liệu y tế toàn cầu để hưởng lợi.
Sự im lặng của Bill Gates
Ngoài ra, tác giả này còn có một bài viết công bố trên Colombia Journalism Review, tạp chí chuyên nghiên cứu về ngành báo chí. Trong bài viết, Tim Schwab quỹ Gates cũng bỏ ra 250 triệu USD gửi tới nhiều báo lớn và công ty truyền thông. Số tiền này có thể được sử dụng cho các hoạt động báo chí khác của những công ty này.
Tác giả Tim Schwab cho rằng những khoản đóng góp phần nào khiến cho hình ảnh của quỹ Gates trên báo chí thường là tích cực.
“Có thể hoạt động từ thiện của quỹ Gates nhiều năm qua đã tạo ra hình ảnh tốt đẹp về họ. Cũng có thể truyền thông luôn luôn, nhất là ngay lúc này, tìm kiếm những người anh hùng”, Tim Schwab nhận xét.
 |
| Gần đây, Bill Gates tích cực quảng bá cho cuốn sách mới của ông. Ảnh: Gates Notes. |
Đến nay, Bill Gates vẫn chưa phản hồi các bài viết của Tim Schwab. Việc quỹ Gates ngày càng tiết lộ ít thông tin, hay bản thân Bill Gates tránh nói tới cổ phần của quỹ trong các công ty dược phẩm, sản xuất vaccine càng khiến những nghi ngờ khó được giải đáp.
Trong một cuộc phỏng vấn hồi tháng 8, ông khẳng định muốn được kê đơn remdesivir nếu bị nhiễm Covid-19. Tuy nhiên, vị tỉ phú không hề đề cập đến số cổ phần quỹ của ông nắm giữ trong Gilead - công ty sở hữu thuốc điều trị remdesivir. Những xung đột lợi ích như thế này thường được yêu cầu công khai.
"Tôi không muốn nghe một người đầu tư vào vaccine nói cho tôi biết rằng loại vaccine đó đã sẵn sàng để sử dụng hay chưa", giáo sư Sheldon Krimsky tại Đại học Tufts nhận định.
Gates Foundation là một tổ chức phi lợi nhuận. Nhưng quỹ vẫn tạo ra hàng tỉ USD thu nhập, nhiều hơn số tiền quỹ đã từ thiện trong 5 năm qua.
Theo Forbes, tỉ phú Bill Gates hiện sở hữu khối tài sản 130 tỉ USD. Trong khi đó, Bloomberg Billionaires Index ước tính ông có trong tay tới 146 tỉ USD và đứng thứ tư trong nhóm 10 người giàu nhất thế giới, sau Bernard Arnault (154 tỉ USD), Elon Musk (187 tỉ USD) và Jeff Bezos (197 tỉ USD).
