Ngày 29/4 tại Bắc Kinh, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin khẳng định tiến trình đàm phán thương mại với Trung Quốc đang tiến đến những vòng cuối. Thông điệp của lãnh đạo phái đoàn Mỹ khiến nhiều người lạc quan cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới sắp tìm ra giải pháp.
Viễn cảnh đó nhanh chóng sụp đổ sau khi vòng đàm phán tại Bắc Kinh kết thúc, không ai biết nguyên nhân chính xác. Chỉ năm ngày sau khi phái đoàn về nước, Tổng thống Mỹ Donald Trump trút giận trên mạng xã hội Twitter, cáo buộc Trung Quốc không giữ lời hứa trong đàm phán.
Ngày 10/5, khi phái đoàn của Phó thủ tướng Lưu Hạc đang ở Washington, Mỹ tăng thêm thuế cho hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc. Vài ngày sau, Bộ Thương mại Mỹ mở thêm một cuộc chiến công nghệ, đưa tập đoàn Huawei vào danh sách đen và buộc mọi công ty Mỹ muốn làm ăn với đối tác này phải xin giấy phép đặc biệt.
 |
| Phó thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc (giữa) gặp Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer (trái) và Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin ở Bắc Kinh vào tháng 4. Ảnh: AP. |
Đề nghị họp riêng bất ngờ
South China Morning Post dẫn các nguồn tin giấu tên cho biết trong cuộc gặp cuối của vòng đàm phán tại Bắc Kinh ngày 30/4, Phó thủ tướng Lưu Hạc, người dẫn đầu phái đoàn Trung Quốc, bất ngờ đề nghị gặp riêng hai lãnh đạo phái đoàn Mỹ.
Đại diện Thương mại Robert Lighthizer và Bộ trưởng Tài chính Steven Mnuchin đồng ý với đề xuất của ông Lưu. Ba quan chức hàng đầu của Mỹ và Trung Quốc rời khỏi phòng họp chung, chỉ có một phiên dịch viên Trung Quốc tháp tùng.
Cuộc gặp bí ẩn diễn ra ở một căn phòng nhỏ trong cùng tòa nhà, kéo dài gần một tiếng đồng hồ. Sau khi ba người rời khỏi phòng họp riêng, họ không đưa ra chỉ đạo hay biên bản nào mới cho các trợ lý.
Một nguồn thạo tin mô tả gương mặt của cả ba người đều hiện rõ vẻ nghiêm nghị và đăm chiêu. Phòng họp ngập trong sự lo lắng rằng đã xảy ra một điều chẳng lành với số phận của cuộc đàm phán, nhưng không ai dám hỏi trực tiếp nội dung cuộc đối thoại.
Năm ngày sau cuộc họp bí ẩn, lộ trình đàm phán thương mại bất ngờ đổi hướng. Washington và Bắc Kinh quay trở lại vòng xoáy leo thang căng thẳng với những ngón đòn nặng ký hơn trước.
Thông báo trên tài khoản Twitter ngày 5/5, ông Trump tuyên bố nâng mức thuế từ 10% lên 25% đối với gần 200 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc. Ở phía bên kia Thái Bình Dương, truyền thông Trung Quốc chỉ trích quyết định của ông Trump sẽ bóp nghẹt nỗ lực đàm phán, khiến viễn cảnh đạt được thỏa thuận mong manh hơn bao giờ hết.
Trong cuộc họp ngày 13/5 với Chủ tịch Tập Cận Bình, phần lớn trong số 24 ủy viên Bộ Chính trị Trung Quốc không đồng ý nhượng bộ trước những đòi hỏi của phía Mỹ. Họ cho rằng Washington đã đi quá xa và Bắc Kinh cần thể hiện thái độ cứng rắn hơn.
Hai nước thay phiên đổ lỗi cho bên còn lại phá hoại đàm phán. Mỹ cáo buộc Trung Quốc không giữ lời và đòi thay đổi những gì đã hứa từ đầu. Truyền thông Mỹ tiết lộ Trung Quốc đòi loại bỏ nhiều nội dung quan trọng trong dự thảo thỏa thuận dài 130 trang mà hai bên đã "thống nhất" trước đó. Bản chỉnh sửa mà Bắc Kinh gửi lại Washington bị cắt xén còn 103 trang.
Trong khi đó, Trung Quốc phản pháo cáo buộc của phía Mỹ là "không thành thật và cố tình gây hiểu sai" về tình hình. Tuy nhiên, chính phủ Trung Quốc cũng không công bố thêm thực hư câu chuyện khiến đàm phán đổ vỡ.
 |
| Phó thủ tướng Lưu Hạc rời phòng họp tại Washington ngày 10/5, sau khi Mỹ chính thức tăng thuế lên 25% đối với 200 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc. Ảnh: Reuters. |
Mỹ đổi yêu sách quá nhiều?
Tiết lộ với South China Morning Post, hai nguồn thạo tin cho biết đàm phán thương mại Mỹ - Trung bắt đầu rạn nứt khi phía Washington liên tục bổ sung các yêu sách mới vào giai đoạn cuối của đàm phán. Hai nguồn tin khẳng định "một số yêu sách sẽ tác động trực tiếp đến sự ổn định chính trị và xã hội của Trung Quốc".
Bắc Kinh đã tỏ rõ thái độ bất bình trước các biện pháp áp thuế mới của Mỹ nhắm vào hàng hóa Trung Quốc. Giới lãnh đạo nước này cũng cáo buộc Mỹ đang tìm cách đổ lỗi cho mình.
"Nguyên nhân thật sự (làm sụp đổ đàm phán) là phía Mỹ liên tục thay đổi những yêu cầu của họ. Có quá nhiều lần thay đổi đến mức chúng tôi không thể đáp ứng hết được. Rồi họ trở mặt và cáo buộc chúng tôi là những người thất hứa", một nguồn tin chia sẻ.
Một trong những nội dung mà Bắc Kinh và Washington không thể dung hòa là yêu cầu "mở cửa hoàn toàn Internet" tại Trung Quốc. Mỹ cũng đòi phải nới lỏng quy định các công ty điện toán đám mây của nước ngoài phải lưu trữ dữ liệu tại Trung Quốc Đại lục.
"Trung Quốc chỉ có thể chấp nhận mở cửa có chọn lọc trong một số lĩnh vực. Mở cửa hoàn toàn Internet là một yêu cầu không khả thi", nguồn tin này cho biết.
Một điểm khác gây tranh cãi trong dự thảo thỏa thuận là số lượng sản phẩm Mỹ buộc Trung Quốc mua mỗi năm. Bắc Kinh không có nhiều sự lựa chọn để nhập khẩu ngoài hàng nông nghiệp và khí đốt hóa lỏng, trong khi Washington vẫn kiên quyết cấm bán sản phẩm công nghệ cao sang Trung Quốc.
"Họ muốn chúng tôi tăng nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ thêm 100 tỷ USD mỗi năm. Con số này rất khó thực hiện thành công ngay lập tức", nguồn tin chia sẻ.
 |
| Đàm phán thương mại Mỹ - Trung đổ vỡ nhanh chóng sau vòng đàm phán ở Bắc Kinh cuối tháng 4. Mỹ liên tiếp tung nhiều đòn trừng phạt nhắm vào Trung Quốc. Ảnh: AP. |
Hai phía cũng không tìm được đồng thuận về chính sách tiền tệ. Trung Quốc đồng ý về mặt nguyên tắc không nên sử dụng biện pháp hạ giá đồng tiền để tăng lợi thế thương mại. Tuy nhiên, họ vẫn muốn duy trì sự kiểm soát và khả năng điều chỉnh linh động hơn để đảm bảo hệ thống tài chính ổn định.
Vấn đề gây bất đồng lớn nhất trong đàm phán là giám sát thực thi thỏa thuận. Phái đoàn Mỹ yêu cầu xây dựng một cơ chế theo dõi và kiểm chứng những bước tiến triển.
Washington muốn diễn giải cụ thể trong nội dung thỏa thuận rằng Mỹ có quyền áp thuế đối với hàng hóa Trung Quốc nếu cảm thấy không hài lòng với tiến độ thực thi. Bắc Kinh cũng phải điều chỉnh lại nhiều quy định pháp luật để đáp ứng các yêu cầu của Washington.
"Trung Quốc không thể chấp nhận những đòi hỏi này", nguồn tin khẳng định, đồng thời cho rằng vấn đề cốt lõi khiến đàm phán bế tắc là Mỹ thiếu sự tin tưởng.
"Để đạt được thỏa thuận, cả hai cần chấp nhận xem xét các vấn đề cả từ góc nhìn của bên còn lại. Người Mỹ cần hiểu rằng Trung Quốc phải có thêm thời gian để điều chỉnh. Nếu họ không chấp nhận điều này và cứ đòi chúng tôi thay đổi ngay lập tức, sẽ không có cách nào để các bên tiếp tục đối thoại", người này nhấn mạnh.
