Trong số những gia đình quen biết và bạn bè của mình gần thành phố Rio de Janeiro (Brazil), Marcos dos Santos đếm được 13 người tử vong vì Covid-19. Giống như ông, họ đều là người da đen, và vì vậy họ có khả năng cao nhiễm Covid-19 hơn các cộng đồng khác ở quốc gia lớn nhất khu vực Mỹ Latin.
Trong số 13 ca tử vong nói trên, chỉ có một người được hỗ trợ bởi dự án Inclusion do ông Dos Santos, 43 tuổi, và vợ Élida, 40 tuổi, thành lập vào năm 2014. Giờ đây, dự án trở thành nguồn sống của những gia đình nghèo mất việc làm và không có thu nhập do ảnh hưởng của dịch Covid-19 ở thành phố Rio de Janeiro.
"Đa phần mọi người ở đây đều là người da đen hoặc đa chủng tộc", ông Dos Santos nói.
 |
| Marcos dos Santos, người thành lập dự án từ thiện Inclusion vào năm 2014. Ảnh: Guardian. |
Tình trạng bất bình đẳng đáng kinh ngạc
Một trong những nạn nhân nói trên là Marcos, 68 tuổi, cha của ông Dos Santos. Ông Marcos đến bệnh viện để điều trị bệnh tim, sau đó nhiễm Covid-19 và qua đời. "Thật là đau lòng. Tôi rất thân thiết với cha nên chuyện này thậm chí còn đau lòng hơn", ông giãi bày.
Các ca nhiễm Covid-19 đầu tiên tại Brazil là những người da trắng thuộc giới thượng lưu đi du lịch nước ngoài và mang mầm bệnh về nước. Giờ đây, đại dịch đang lây lan khắp vùng ngoại ô nghèo, khu ổ chuột và các thị trấn tập trung đông người dân có thu nhập thấp như São João de Meriti - nơi 63% dân số là người da đen hoặc đa chủng tộc.
Tính đến ngày 15/6, Brazil đã có hơn 955.000 trường hợp nhiễm Covid-19 và hơn 46.500 ca tử vong.
Tuy virus không trừ một ai, nhưng dường như dịch bệnh cũng không công bằng như mọi người vẫn tưởng.
Thống kê của chính phủ cho thấy số ca tử vong vì Covid-19 thuộc cộng đồng người da đen, người châu Á và nhóm thiểu số cao hơn so với các cộng đồng khác. Tỷ lệ này là tương tự đối với người Mỹ gốc Phi.
Nghiên cứu mới được công bố cũng cho thấy Covid-19 cướp đi nhiều mạng sống của người da đen hơn người da trắng ở Brazil. Những con số này phơi bày tình trạng bất bình đẳng đáng kinh ngạc ở quốc gia Mỹ Latin.
 |
| Người da đen tại khu vực nghèo của Brazil có nguy cơ nhiễm Covid-19 cao hơn người da trắng. Ảnh: Guardian. |
Ông Dos Santos cho biết ông hiểu rõ nguồn cơn của làn sóng phẫn nộ tại Mỹ trước cái chết của George Floyd, người đàn ông da đen 46 tuổi bị cảnh sát da trắng ghì cổ chết hôm 25/5. "Đây là cuộc nổi dậy đúng đắn", ông nói và cho biết ông cũng "thực sự cảm nhận được" nạn phân biệt chủng tộc ở Brazil.
Theo giới nghiên cứu, bác sĩ và chuyên gia y tế, người da đen ở Brazil có tỷ lệ tử vong vì Covid-19 cao hơn các cộng đồng khác vì nhiều yếu tố, bao gồm đói nghèo, ít khả năng tiếp cận dịch vụ y tế, môi trường sống đông đúc và các bệnh nền từ trước như huyết áp cao.
Fernando Bozza, nhà nghiên cứu về bệnh truyền nhiễm tại viện nghiên cứu của chính phủ Fiocuz, cho biết: "Có sự khác biệt rõ ràng giữa con số tử vong vì Covid-19 của người da trắng và người không phải da trắng".
Người dân nghèo hoang mang
Thông qua nghiên cứu 30.000 bệnh nhân bị chẩn đoán mắc Covid- 19, bao gồm cả bệnh nhân đã phục hồi và các ca tử vong tính đến ngày 18/5, các nhà khoa học phát hiện 55% trong số đó là người da đen và đa chủng tộc, trong khi đó người da trắng chỉ chiếm 38%.
Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng một người da đen mù chữ có nguy cơ tử vong vì Covid-19 cao hơn gần bốn lần so với một sinh viên tốt nghiệp đại học da trắng. Điều này là minh chứng "cho sự bất bình đẳng đáng kể trong việc tiếp cận dịch vụ y tế và chất lượng các dịch vụ này ở Brazil", nghiên cứu viết.
 |
| Khu vực mới ở nghĩa trang thành phố Rio de Janeiro dành cho nạn nhân nhiễm Covid-19. Ảnh: Guardian. |
Báo cáo của hãng tin Pública cho thấy đa số ca tử vong vì Covid- 19 ở Rio de Janeiro và São Paulo là người da đen. Guardian dẫn số liệu của Bộ Y tế Brazil cho biết từ ngày 26/4-23/5, số người da đen tử vong vì Covid-19 ở Brazil tăng 7,2 lần, trong khi con số này ở người Brazil da trắng là 4,5 lần.
"Phần lớn người da đen ở Brazil dễ bị nhiễm bệnh và ít khả năng được điều trị hơn", Rita Borret, bác sĩ người da đen làm việc tại Jacarezinho, một trong những khu ổ chuột nghèo nhất của Rio, nói.
Trong khi người da trắng Brazil tự cách ly trong chung cư ở các khu phố trung lưu, người da đen phải đi giao hàng, làm việc trong các hiệu thuốc và siêu thị, lái xe bus và làm lao công. Điều này khiến họ có nguy cơ nhiễm Covid-19 cao hơn.
Sau khi chính quyền đóng cửa chuỗi cửa hàng bán đồ ăn nhanh ở thị trấn São João de Meriti, Sandra Gonçalves, 48 tuổi và chồng Carlos, 51 tuổi, bắt đầu bán thảo mộc và gia vị trên vỉa hè. Họ đều là người đa chủng tộc và được dự án Inclusion gửi lương thực hỗ trợ.
Đầu tháng 5, anh rể của cô, tên là Sebastião Gonçalves, 53 tuổi, nhiễm Covid-19 và phải nhập viện. Ông Gonçalves trước đó mắc bệnh tiểu đường.
"Bác sĩ nói đó là Covid-19. Anh ấy phải ngồi ghế trong 2 ngày 1 đêm vì không có giường", cô nói. Một ngày sau khi có giường bệnh, ông Gonçalves qua đời vì đau tim. Tuần trước, cha dượng của cô cũng tử vong sau một tuần nằm viện. Các bác sĩ cho biết ông bị Covid- 19.
 |
| Người da đen chịu nhiều thiệt thòi trong bối cảnh Covid-19 tấn công Brazil. Ảnh: Guardian. |
"Người nghèo không có tiền chi trả cho các dịch vụ y tế ở cơ sở lớn, vì thế chúng tôi đổ đến các trung tâm nhỏ, nhưng điều kiện vật chất ở đó rất tệ", cô nói.
Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro phản đối biện pháp cách ly xã hội vì lo ngại hậu quả đối với nền kinh tế.
"Ông ấy đúng đấy. Nếu chúng tôi không làm việc, chúng tôi sẽ chết đói. Nếu chúng tôi bị bệnh, chúng tôi sẽ không có tiền mua thuốc", Gonçalves nói về quan điểm của ông Bolsonaro.
Tại các khu ổ chuột như Jacarezinho, bác sĩ Borret cho biết người dân đang hoang mang. "Họ không biết nên tin vào đâu. Thật nguy hiểm khi một quốc gia trải qua đại dịch mà không biết nên tin vào đâu", bà nói.
