Người dân trắng tay
Khi chúng tôi đến thôn Phước Yên (xã Đại An, huyện Đại Lộc, Quảng Nam), sự hoang mang, lọ sợ vẫn hiện diện trên từng khuôn mặt của người dân nơi đây. Ông Nguyễn Quang Vinh (50 tuổi) vẫn thẫn thờ nhìn về phía vườn chuối xác xơ.
Nhà ông Vinh không bị hư hỏng nặng, song toàn bộ cơ nghiệp là 2 sào chuối của gia đình đã bị lũ phá tan hoang. Ông Vinh xót xa: "Trong cơn bão Haiyan, nhà có 5 con gà, 2 con chó bị nước cuốn mất. Còn mấy sào chuối này, dù không đáng là bao nhưng nó là cả cơ nghiệp còn sót lại sau cơn bão cũng trôi theo dòng nước lũ. Rồi đây không biết làm gì để sống nữa, tội lắm chú ơi”.
Đi một vòng quanh thôn Phước Yên, chúng tôi chứng kiến có hàng chục hộ dân rơi vào cảnh tay trắng.
 |
| Người dân huyện Đại Lộc bị thiệt hại nặng vì lũ. |
Trường hợp của cụ Nguyễn Hữu Thanh (94 tuổi, trú thôn Phước Yên) còn thê thảm hơn. Đã có hàng trăm cơn bão, lũ mà cụ và người dân nơi đây trải qua, nhưng chưa bao giờ chứng kiến sự tàn phá ghê gớm như cơn lũ này. Năm 1964 và 1999, miền Trung có 2 cơn bão lũ lịch sử ập đến, làm chết hàng ngàn người. Xét về mực nước thì lũ năm nay thấp hơn nhưng nó lại đến vào đêm tối và tốc độ rất nhanh nên hầu hết người dân không kịp trở tay.
Nhìn về ngồi nhà cấp 4 đã bị tốc mái vì cơn bão số 11 vẫn chưa khắc phục xong và một bao gạo còn sót lại ướt sũng, cụ Thanh nghẹn ngào: “Toàn bộ tài sản trong nhà trôi hết rồi chú ơi. Còn bao gạo kia thì cũng đã bị ướt. Tôi phơi lên hy vọng còn ăn được”. Nhìn về phía bàn thờ dòng tộc mà trước khi lũ đến, cụ nhờ hàng xóm tháo dỡ đưa lên trên cao để tránh lũ và nói: “Ngay cả cái bàn thờ tổ tiên này, nếu không đưa lên kịp thì đã bị lũ cuốn đi mất”.
Chị Nguyễn Thị Hằng (42 tuổi, con gái cụ Thanh) kể lại giây phút chạy lũ kinh hoàng: “Hôm đó, tôi và chồng đi làm ngoài đồng thì đến 17h mới nghe đài truyền thanh xã thông báo thủy điện xã lũ. Vội vã chạy về, 2 vợ chồng chỉ kịp cõng cha và 2 con nhỏ đến nhà hàng xóm tá túc. Khi quay lại nhà thì nước đã ngập đến giường. Toàn bộ vật dụng bị ướt. Tôi chỉ kịp vớ ít quần áo, còn mọi thứ thì bị lũ cuốn đi ngay sau đó”.
 |
| Đến sáng 18/11 nước vẫn chưa rút hết. |
Theo Trung tâm PCLB miền Trung - Tây Nguyên, hiện tổng số người thương vong, mất tích do đợt mưa lũ lớn sau bão số 15 đã lên đến 60 người. Trong đó có 31 người chết. Cụ thể Quảng Nam 4 người, Quảng Ngãi 9, Bình Định 16, Gia Lai 1 và Kon Tum 1; ngoài ra còn có 20 người bị thương.
Có 225 nhà bị đổ, sập, trôi; 166 nhà tốc mái, hư hỏng và 242.190 nhà bị ngập. Ngoài ra còn có 1.078ha lúa và 1.872ha hoa màu bị úng, hư hỏng.
Thủy điện là “thủ phạm”
Ông Đặng Hùng Trận, Phó Chủ tịch UBND huyện Đại Lộc (Quảng Nam), cho biết: “Lượng mưa năm nay không lớn, nhưng lũ lên nhanh và tàn phá ghê gớm là do các nhà máy thủy điện xả lũ (có lúc xả hơn 7.000 m3/giây). Nếu các thủy điện không xả lũ thì Đại Lộc không bị lụt và chắc chắn cũng không thiệt hại lớn như hiện nay”.
Khi được hỏi, các Nhà máy Thủy điện trước khi xả lũ có báo cho người dân và chính quyền địa phương biết?, ông Trận nói: "Khi họ xả lũ có báo trước với ban chỉ huy phòng chống lụt bão huyện, chúng tôi thông báo đến các địa phương và người dân. Tuy nhiên, họ báo cáo trước đó chỉ vài giờ nên trở tay không kịp. Nước lớn vào ban đêm, trong vòng 2 giờ mà từ báo động 1 lên đến báo động 3. Mỗi lần thủy điện xả lũ là y như rằng người dân Đại Lộc mất trắng, đợt này hoa màu bị hư hỏng nặng hơn 100ha".
 |
| Người dân dùng thuyền bơi trên đường. |
Khẳng định các nhà máy thủy điện là “thủy phạm” gây nên cơn lũ kinh hoàng này, ông Hồ Văn Mẫn - phó Ban chỉ huy phòng chống lụt bão và tìm kiếm cứu nạn huyện Đại Lộc (Quảng Nam) - kiến nghị: “Phải dự báo và xả lũ sớm, khi mực nước thấp, mực nước sông ở mức báo động 1, 2 thì nên xả, đừng đợi đến khi nước sông ở mức báo động 3 thì xả một lần mấy nghìn m3/giây, dân hạ du Quảng Nam, Đà Nẵng sẽ ngập sâu trong nước”. Ông Mẫn nhấn mạnh và đề nghị các cơ quan chuyên môn, có thẩm quyền giám sát quy trình vận hành xả lũ, quy trình phối hợp xả lũ giữa các thủy điện.
Đến sáng nay, các hồ thuỷ lợi lớn trong khu vực đều đạt trên 80% dung tích thiết kế, đang mở các cửa van tràn, đặc biệt một số hồ đang có mực nước cao. Lúc 6h sáng 18/11 có 14 hồ thủy điện xả tràn, trong đó có 6 hồ xả với lưu lượng lớn hơn 400m3/s là Sông Tranh 1.688 m3/s; Sông Ba Hạ 1.200 m3/s; Yaly 800 m3/s; Sê San 3 là 587 m3/s; Sê San 4 là 1.092 456 m3/s; Sê San 4A 1.182 m3/s.
Trước đó, chiều tối 17/11, nước về lòng hồ tại thủy điện Sông Tranh 2 là 2.558 m3/giây, khiến nước trong lòng hồ dâng cao vượt trên ngưỡng tràn hơn 3,5m, buộc phải tiếp tục xả tràn với lưu lượng lên đến 2.450m3/giây. Số liệu trên do Ban Phòng chống lụt bão và chính lãnh đạo các nhà máy thủy điện báo cáo về Trung tâm Phòng chống lụt bão khu vực miền Trung - Tây Nguyên.
Thế nhưng, Báo cáo của Văn phòng thường trực phòng chống lụt bão và tìm kiếm cứu nạn gửi Bộ Công thương lại cho biết trong đợt lũ vừa qua, không có nhiều thủy điện xả lũ và mức xả không lớn.
Ông Nguyễn Sự, Bí thư Thành ủy TP.Hội An (Quảng Nam), cho rằng ngoại trừ cái lợi của thủy điện mang lại là năng lượng thì mặt trái của nó quá nhiều. “Tôi cương quyết nói không với thủy điện. Bất cứ một thủy điện nào xả lũ, Hội An cũng phải gánh chịu. Nếu giờ mấy "ông" thủy điện chối bỏ trách nhiệm thì việc hàng chục người chết, hàng nghìn ngôi nhà bị lũ cuốn trôi là do cái gì gây ra? Ai là người chịu trách nhiệm?".
