Hàng loạt ca mắc bệnh đậu mùa khỉ ở hàng chục quốc gia khiến giới chức y tế thế giới đặt câu hỏi về cách thức lây lan của virus này. Bởi đậu mùa khỉ vốn là bệnh khó truyền nhiễm, chỉ lây khi có tiếp xúc rất gần gũi.
Giả thuyết về nguyên nhân bùng phát
Trong cuộc phỏng vấn với The Associated Press, GS.TS David Heymann, cựu Giám đốc Bộ phận Cấp cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Trường Vệ sinh và Y học Nhiệt đới London, cho biết giả thuyết hàng đầu có thể giải thích cho sự lây lan của bệnh đậu mùa khỉ gần đây là qua đường tình dục giữa những người đàn ông đồng tính, song tính ở Tây Ban Nha và Bỉ. Trước đây, bệnh đậu mùa khỉ chưa từng gây bùng phát rộng bên ngoài châu Phi.
Ông Heymann cho hay: “Bệnh đậu mùa ở khỉ có thể lây lan khi tiếp xúc gần với vết thương của người bị nhiễm bệnh. Có vẻ như quan hệ tình dục đã khuếch đại sự lây truyền đó”.
Điều này đánh dấu sự khác biệt đáng kể so với mô hình lây lan điển hình của căn bệnh này ở Trung và Tây Phi. Tại đây, người lành chủ yếu bị lây nhiễm bởi các động vật gặm nhấm, linh trưởng hoang dã và dịch bệnh chưa tràn qua biên giới lãnh thổ.
 |
| Các chuyên gia cho rằng virus đậu mùa khỉ lây lan trong thời gian gần đây có thể do quan hệ tình dục đồng giới ở những sự kiện đông đúc. Ảnh: Reuters. |
Theo CBS News, tính đến nay, WHO đã ghi nhận hơn 90 trường hợp mắc bệnh đậu mùa khỉ ở hàng chục quốc gia như Anh, Tây Ban Nha, Israel, Pháp, Thụy Sĩ, Australia và Mỹ. Riêng tại Mỹ, ít nhất 3 ca bệnh đã được phát hiện ở Boston, một số trường hợp nghi ngờ ở Broward, Florida và thành phố New York.
Virus gây bệnh đậu mùa khỉ lây lan qua dịch tiết cơ thể, da và các giọt bắn đường hô hấp. GS.TS Anne Rimoin, Trường Y tế Công cộng Fielding UCLA, nhận định: “Điều quan trọng mà chúng ta cần biết là loại virus này muốn lây lan cần tiếp xúc rất gần”. Trong khi đó, tiến sĩ Jon LaPook, bày tỏ: “Thật bất ngờ khi chứng kiến các trường hợp xảy ra ở một số quốc gia cùng lúc. Chúng tôi chưa bao giờ thấy điều này”.
Quan chức y tế cấp cao của Madrid cho biết Tây Ban Nha đã ghi nhận 30 trường hợp mắc bệnh này. Bộ trưởng Bộ Y tế Enrique Ruiz Escudero tiết lộ giới chức nước này đang điều tra mối liên hệ giữa sự kiện Gay Pride gần đây ở quần đảo Canary thu hút khoảng 80.000 người và ổ dịch ở phòng tắm hơi tại Madrid.
TS Heymann vừa chủ trì cuộc họp khẩn cấp của nhóm cố vấn WHO về các mối đe dọa bệnh truyền nhiễm vào cuối tuần vừa qua để đánh giá mức độ nghiêm trọng của dịch bệnh đang diễn ra. Các chuyên gia nhận định không có bằng chứng cho thấy bệnh đậu mùa khỉ đã biến đổi thành dạng lây nhiễm hơn.
Chưa ghi nhận ca tử vong
Bệnh đậu mùa khỉ thường gây sốt, ớn lạnh, phát ban và các tổn thương trên mặt hoặc bộ phận sinh dục. Nó có thể lây lan khi tiếp xúc gần với người bị nhiễm bệnh hoặc quần áo, ga trải giường của họ. Song, sự lây truyền qua đường tình dục vẫn chưa được ghi nhận.
Hầu hết người mắc khỏi bệnh trong vòng vài tuần mà không cần nhập viện. Vaccine phòng ngừa và thuốc chữa bệnh đậu mùa cũng có hiệu quả trong ngăn ngừa bệnh đậu mùa khỉ. Một số loại thuốc kháng virus cũng đang được phát triển.
Trong những năm gần đây, căn bệnh này đã gây tử vong lên đến 6% nhưng không có ca nào tử vong. WHO cho biết các trường hợp được xác nhận cho đến nay là chủng virus đậu mùa khỉ ở Tây Phi, ít nghiêm trọng hơn và dường như liên quan đến loại virus lần đầu tiên được phát hiện ở các ca nhập cảnh từ Nigeria sang Anh, Israel và Singapore vào năm 2018-2019.
 |
| Đặc trưng của người mắc đậu mùa khỉ là những vết phát ban, mụn mủ ở tay hoặc bộ phận khác. Ảnh: Time. |
"Sự kiện rất bất thường"
Cơ quan Liên Hợp Quốc đánh giá đợt bùng phát này là "sự kiện rất bất thường", các ca bệnh đang được ghi nhận ở rất nhiều quốc gia khác nhau cho thấy dịch có thể đã âm thầm lây lan trong một thời gian. Giám đốc khu vực châu Âu của Liên Hợp Quốc cảnh báo khi mùa hè bắt đầu trên khắp lục địa, nhiều cuộc tụ tập đông người, lễ hội và tiệc tùng có thể đẩy nhanh sự lây lan của bệnh đậu mùa khỉ.
Các nhà khoa học khác cho rằng sẽ rất khó để phân biệt quan hệ tình dục hay sự tiếp xúc gần gũi liên quan đến tình dục đã dẫn đến làn sóng lây lan gần đây của bệnh đậu khỉ trên khắp châu Âu.
Nhà virus học Mike Skinner, Đại học Imperial London, Anh, cho biết: “Về bản chất, mọi hoạt động tình dục đều là tiếp xúc thân mật. Do đó, bất kể khuynh hướng tình dục nào cũng có thể làm tăng nguy cơ lây truyền".
Ngày 22/4, Cố vấn y tế của Cơ quan An ninh Y tế Anh, tiến sĩ Susan Hopkins, cho biết có thể sẽ có thêm nhiều ca bệnh đậu mùa khỉ được xác định ở nước này "hàng ngày".
Các quan chức Vương quốc Anh đánh giá có "tỷ lệ đáng chú ý" những trường hợp ở Anh và châu Âu là ở nam thanh niên không du lịch đến châu Phi và là người đồng tính, song tính hoặc quan hệ tình dục đồng giới. Giới chức ở Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha cũng cho biết những ca bệnh của họ chủ yếu là nam giới lây nhiễm sau khi quan hệ tình dục đồng giới, phát hiện mắc bệnh sau khi tới các phòng khám sức khỏe tình dục vì có những tổn thương ở cơ quan sinh dục.
Giáo sư Heymann cho biết đợt bùng phát bệnh đậu mùa ở khỉ có thể là sự kiện ngẫu nhiên được xác định từ bệnh nhiễm trùng đơn lẻ. Ông đưa giả thuyết: “Rất có thể ai đó đã bị nhiễm trùng, phát triển các tổn thương trên bộ phận sinh dục, bàn tay hoặc nơi nào đó và lây lan cho người khác khi quan hệ tình dục, gần gũi, tiếp xúc cơ thể. Cuối cùng là những sự kiện quốc tế đã gieo mầm cho làn sóng bùng phát trên khắp thế giới tại Mỹ và các nước châu Âu khác".
Ông nhấn mạnh căn bệnh này không có khả năng gây lây truyền trên diện rộng. "Đây không phải Covid-19. Chúng ta cần giảm tốc độ lây nhiễm của nó nhưng virus không lây trong không khí và chúng ta có vaccine để bảo vệ", vị chuyên gia nói thêm.
GS Heymann cũng cho rằng các nghiên cứu cần được thực hiện nhanh chóng để xác định xem bệnh đậu mùa khỉ có thể lây lan cho những người không có triệu chứng hay không và các quần thể có nguy cơ mắc bệnh nên thực hiện các biện pháp phòng ngừa nào để tự bảo vệ mình.
Trả lời CBS News, tiến sĩ Jon LaPook cũng đồng ý với quan điểm này. “Việc này cần được thực hiện nghiêm túc và quan chức y tế thế giới đang tiến hành. Hãy nhớ rằng virus đậu mùa khỉ rất khác so với Covid-19. Khi đại dịch bắt đầu, chúng ta không biết gì về SARS CoV-2. Chúng ta không có phương pháp điều trị, không có vaccine và hoàn toàn không biết gì về căn bệnh này. Nhưng đậu mùa khỉ rất khác. Chúng ta đã biết về nó hơn 60 năm qua, có vaccine, phương pháp điều trị thay thế và nhiều kinh nghiệm đối phó, ít nhất là tại châu Phi".
Ông cũng lưu ý: "Vào đầu đại dịch, nCoV đã lan rộng mà mọi người không nhận ra; người bệnh không có triệu chứng. Nhưng đậu mùa khỉ có phát ban đặc trưng. Sẽ rất khó để nó lây lan rộng rãi trừ khi chúng ta không biết gì về nó".
