Chiến lược nguy hiểm của TQ ngăn Mỹ dùng 'dao mổ trâu'

"Cắt lát xúc xích" - mới mà không mới

Thuật ngữ "cắt lát xúc xích" được sử dụng đầu tiên bởi Robert Haddick, với nội hàm "tích lũy dần các hành động nhỏ để tạo nên những thay đổi lớn. Quan trọng hơn, hành động này đủ nhỏ để không khơi mào chiến tranh. Về phía Trung Quốc, chiến lược này còn gọi là "cái chết sau ngàn vết cắt", được xem như phương pháp tiếp cận chậm rãi, kiên nhẫn.

Ở Biển Đông, mục tiêu của việc "cắt lát xúc xích" của Bắc Kinh là sẽ tích lũy dần thông qua các hành vi nhỏ nhưng liên tục, tạo bằng chứng về sự hiện diện liên tục của Trung Quốc trong các vùng biển họ tuyên bố chủ quyền. Bắc Kinh hy vọng có thể thiết lập chủ quyền dựa trên chiếm hữu thực địa và tạo tiền đề về pháp lý (de facto and de jure). Theo Vương Nghĩa Ngôi, quyền Giám đốc Học viện Quan hệ Quốc tế Đại học Đồng Tế, vấn đề Biển Đông là một trải nghiệm của Trung Quốc trong quá trình chuyển đổi từ một nước lớn truyền thống sang nước lớn hiện đại, ví như một "hòn đá thử vàng".

Bản chất của chiến lược này thực chất không mới. Tuy vậy, sự nguy hiểm của nó nằm ở việc vận dụng chiến lược tương tự trong quá khứ. Lịch sử đã có bài học trước Chiến tranh thế giới thứ 2. Lúc đó, phát xít Đức và Nhật từng thực hiện các bước đi xâm lấn dần trước khi bắt đầu một cuộc chiến tranh tổng lực.

Đối chiếu theo đó, Trung Quốc đã thực hiện chiến lược này trong một thời gian rất dài. Năm 1974, nhân cơ hội Mỹ rút khỏi Việt Nam, Trung Quốc đã chiếm nửa tây Hoàng Sa. Năm 1979, Bắc Kinh tiếp tục tấn công phía bắc Việt Nam. Từ 1988 đến 1995, Trung Quốc thực hiện hàng loạt cuộc xâm lược trên biển để chiếm lấy nửa đông Hoàng Sa và một số đảo, đá tại Trường Sa của Việt Nam.

Từ 2009 đến nay, với năng lực kinh tế và quân sự gia tăng nhanh chóng, Trung Quốc tiếp tục tham vọng bành trướng với các hành động gây hấn liên tục trên Biển Đông. Tận dụng sự yếu thế của các nước láng giềng, về mặt thực địa, Trung Quốc đã thực hiện rất nhiều hành động quấy rối, xâm chiếm và gia tăng hiện diện kinh tế - quân sự trên Biển Đông, ngăn cản và tấn công tàu thuyền của các nước trong khu vực.

Điển hình là sự kiện Trung Quốc chiếm giữ Scarborough của Philippines suốt từ tháng 4/2012; cắt cáp các tàu thăm dò dầu khí và ngăn cản các dự án hợp tác của Việt Nam; đơn phương ban hành lệnh cấm đánh bắt cá trên toàn Biển Đông, tấn công và bắt tàu cá của Việt Nam và các nước trong khu vực khi đang hoạt động trên ngư trường truyền thống... Gần đây nhất, Trung Quốc triển khai các giàn khoan trên Biển Đông.

Về mặt hành chính, Trung Quốc đã đơn phương thành lập cái gọi là thành phố Tam Sa, đưa ra các lệnh cấm đánh bắt cá, yêu cầu khám xét tàu thuyền lưu thông qua khu vực, công bố bản đồ đường 10 đoạn bao trùm Biển Đông.

Toan tính chiến lược

Chiến lược gặm nhấm trên biển của Bắc Kinh rõ ràng được tính toán kỹ. Thứ nhất, đối với những người láng giềng nhỏ yếu, sự thất bại của Philippines tại Scarborough đã là minh chứng quá rõ ràng cho sự hiệu quả của chiến thuật "cắt lát xúc xích". Với lực lượng quân sự vượt trội, ảnh hưởng kinh tế lớn và tư tưởng bất chấp luật pháp quốc tế, Trung Quốc đã có thể dễ dàng gây khó dễ với Philippines cũng như các quốc gia nhỏ trong khu vực bằng các hành động gặm nhấm.

Không một nước láng giềng nào của Trung Quốc có đủ nguồn lực để tham gia tất cả các xung đột thường xuyên. Đó chưa kể là nếu chẳng may tai nạn "phát súng đầu tiên" rơi vào phe yếu thế thì hậu quả tất yếu sẽ là mất chủ quyền. Bên cạnh đó, nỗ lực bất thành của ASEAN trong việc tập hợp lực lượng nhằm thiết lập một Bộ quy tắc ứng xử (COC) cũng đã mang lại ưu thế cho chiến lược "cắt lát xúc xích" của Trung Quốc.

Còn về phía Mỹ, thành ngữ "dao mổ trâu không thể giết gà" là sự giải thích. Lầu Năm Góc đã lên kế hoạch gửi thêm quân đến khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Học thuyết Tác chiến không - biển ra đời chính thức năm 2010 nhằm kiềm chế sức mạnh quân sự ngày càng tăng của Bắc Kinh. Tuy nhiên, các nhà hoạch định chính sách ở Washington dường như đang bế tắc trong nỗ lực sử dụng sức mạnh quân sự áp đảo để chống lại những "lát cắt xúc xích quá nhỏ để có thể trở thành cái cớ".

Trong một phúc trình gửi cho quốc Hội Mỹ vào giữa năm 2014, các nhà quan sát dẫn một ý kiến biện giải rằng "các tính toán chiến lược cho chiến tranh quy mô lớn với sức mạnh lớn" như Tác chiến không - biển được sử dụng vào các sự kiện nhỏ như vậy sẽ khiến mọi lý do trở nên buồn cười và tự đẩy Mỹ vào tư thế của kẻ khai mào chiến tranh.

Điều này thực sự sẽ là một thử thách rất lớn cho Mỹ và khu vực. Dù có thể gửi máy bay hay tàu chiến tới châu Á - Thái Bình Dương như một chỉ dấu của mong muốn can thiệp và biểu tượng của sức mạnh Mỹ, nhưng nếu không thể tìm ra cách kiềm chế hoặc giải quyết các bước đi nhỏ đầy chiến lược của Trung Quốc, Mỹ sẽ sớm mất ảnh hưởng của mình.