Chuyển đổi cây trồng để phục vụ người nghèo?
Khi đề án tái cơ cấu nông nghiệp của tỉnh về địa phương, người dân đã hồ hởi đón nhận. Thay vì cứ “chung thủy” với giống cây cũ như lạc, đậu, khoai, ngô… lợi ích kinh tế thấp, họ mong chờ một bước đột phá mới, đưa giống cây trồng mới, với hình thức sản xuất tiên tiến, lợi nhuận kinh tế cao phục vụ người dân.
“Rốn lũ” Phương Mỹ được sự ưu ái của tỉnh, huyện khi “chỉ điểm” cho doanh nghiệp đến thăm dò địa bàn, để xây dựng một mô hình nông nghiệp mới với mục đích phục vụ dân nghèo, tái cơ cấu cây trồng, lấy cây ớt làm sản phẩm chủ lực.
Ngay lập tức, chính quyền xã Phương Mỹ “bắt tay” với Công ty Na Phút (thuộc Công ty Thực phẩm Nghệ An) thực hiện đề án trồng ớt. Chính quyền, doanh nghiệp cùng người dân họp để đưa ra sự thống nhất: người dân chăm bón; doanh nghiệp bao thầu về giống, phân, thuốc, kỹ thuật và thu mua sản phẩm.
 |
| Hơn 10 ha ớt đã mất mùa ngay vụ đầu tiên. |
Bắt tay vào thực hiện, vấp phải vướng mắc, nhiều hộ dân không đồng thuận với dự án và cho rằng khí hậu tại đây khắc nghiệt, cây ớt khó sống, không năng xuất. Bộ phận dân cư này tiếp tục trồng lạc, ngô.
Tuy nhiên số diện tích đất được người dân đồng tình trồng ớt cũng lên tới hơn 10 ha. Vậy mà trong ba tháng chăm bón vất vả, kỹ thuật khắt khe đến ngày thu hoạch thì “trắng tay”. Dân quay lại “cáo buộc” doanh nghiệp, chính quyền định hướng giống cây trồng sai! Trong khi, những hộ phản đối, chỉ trồng lạc, ngô lại thành công, thu nhập tăng gấp đôi.
Ớt đã mất mùa, còn mất giá?
Nhận được phản ánh từ người dân về việc ớt mất mùa, phóng viên Infonet có mặt tại vùng đất trồng ớt xã Phương Mỹ, thì người dân đã thu hoạch gần hết. Nhiều hộ bắt đầu làm đất để chuẩn bị một vụ trồng đậu mới, nhưng dấu tích mất mùa của ớt vẫn còn lưu lại.
Trên thửa đất trồng ớt, ớt xanh, đỏ vãi rụng dày dưới gốc. Quả ớt đã chuyển sang thối rữa. Có vẻ người dân đã bỏ mặc, không đi hái hoặc vì một lý do khách quan nào đó.
Dọc trên bờ ruộng, những gốc cây nhiều quả nằm la liệt khắp nơi. Một cánh đồng ớt thay vì sai trĩu quả, phủ xanh một vùng đất giờ nhìn như một bãi chiến trường, ở đó dân không mặn mà với việc “thu dọn”.
 |
| Nhiều hộ dân đã nhổ vứt ớt để lấy đất chuẩn bị trồng đậu. |
Đi tìm câu trả lời, ông Trần Văn T. (xóm Hạ, xã Phương Mỹ), chia sẻ: "Đây là năm đầu tiên chúng tôi trồng ớt cho doanh nghiệp, trước đó trồng lạc, ngô, khoai… Bao nhiêu hy vọng nhen nhóm, tưởng có công ty hỗ trợ, thu bao sản phẩm nên dân hứng khởi. Sau 3 tháng trồng, chăm bón ớt vất vả, tốn công sức nhưng kết quả gần như mất trắng. Ớt bị sâu bệnh, rụng dày dưới gốc cây. Quả đậu lại thì bị cong vẹo, quả nhỏ, vỏ không mướt".
“Ớt đã mất mùa, xem như thất thu. Hy vọng giá cả bán ra sẽ cứu vớt. Đằng này, phía công ty Na Phút thu mua quá khắt khe, giá thành bèo bọt. Theo đó, 1 tạ ớt của tôi, chia ra đến 3 loại giá (loại 1: 5.500 đồng/kg, loại 2: 3.500 đồng/kg, loại 3: thỏa thuận 2.000 đồng/kg), số không bán được thì đổ đi. Tính đến thời điểm hiện nay, phía công ty đã trừ đi tiền giống, phân, thuốc trừ sâu bệnh, gia đình tôi chỉ nhận được vỏn vẹn 240.000 đồng. Trong khi, nếu trồng lạc năng suất 1 tạ lạc cũng được 2,2 triệu đồng”, ông T. phân trần.
Do phía Công ty Na Phút bao tiêu sản phẩm quá khắt khe, lựa chọn, giá thành quá thấp nên rất nhiều hộ dân tại đây bức xúc, quyết không thu hoạch ớt ngoài đồng, mà để thế hoặc nhổ về cho trâu, bò ăn. Một số hộ khác, do tiếc đất, tiếc công bỏ ra nên hái quả về rồi ngồi lấy khăn vải lau từng quả ớt, nhặt vứt quả sâu, xấu vứt đi, đem bì ớt đẹp nhất đến nhập cho công ty lấy ít tiền, coi như chút động viên.
 |
| Do nhiễm sâu bệnh, ớt ra quả bị rụng xuống đất. |
Trả lời cho việc trồng ớt thí điểm nhưng mất mùa, ông Nguyễn Hồng Quân, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Phương Mỹ, huyện Hương Khê giả thích, vụ ớt đầu tiên trồng tại địa bàn xã xem như thất bại. Nguyên nhân chính là do nắng nóng kéo dài, có lúc lên đến 42 độ C. Đây là vụ trồng đầu tiên nên dân chưa có kinh nghiệm trong quá trình chăm bón. Đồng thời chưa phối hợp tốt với bộ phận kỹ thuật từ phía Công ty Na Phút dẫn đến ớt bị nhiễm bệnh, mất mùa.
Khi hỏi, phải chăng ớt mất mùa là do quá trình tìm, đánh giá năng lực của Công ty Na Phút chưa tốt, thì ông Quân khẳng định: Đây là một doanh nghiệp chúng ta không bàn cãi về chuyên môn của họ nữa, mà phải nói là họ rất tốt về kinh nghiệm cũng như uy tín. Còn phía xã, đã phối hợp với công ty để tập huấn về kỹ thuật trồng cây cho dân tổng cộng 4 lần, dân còn được hỗ trợ tiền xăng xe, ăn, uống, chế độ ưu đãi là rất tốt.
Ông Quân nhấn mạnh: "Theo tôi, việc ớt bị sâu bệnh dẫn đến mất mùa một phần lớn là do dân suy nghĩ, mình đang trồng ớt cho 'ai' chứ không phải trồng cho mình, nên dân có thái độ ỷ lại và chăm bón cây không đến nơi, đến chốn. Còn giá thành ớt thu mua thấp, đó việc áp giá từ phía công ty Na Phút. Giá ớt đưa ra là đã có sự cân đối theo giá thị trường. Ớt chọn lựa khắc khe là vì ớt này sản xuất là để xuất khẩu ra nước ngoài như Đài Loan…".
 |
| Do giá doanh nghiệp thu mua quá bèo bọt nên người dân không mặn mà thu hoạch ớt và nhổ vứt bỏ lên bờ. |
Sau khi nhận phản ánh từ báo chí, ông Phan Văn Tài, Phó giám đốc Ban quản lý Dự án phát triển nông thôn bền vững vì người nghèo (SRDP) đã cho đoàn lên trực tiếp hiện trường để kiểm tra, tìm nguyên nhân dẫn đến ớt thất thu.
Ông Tài nói: "Chúng tôi đang nhận báo cáo từ phía Công ty Na Phút, xã Phương Mỹ giải trình rõ nguyên nhân ớt mất mùa, giá ớt thấp. Sau đó sẽ có chính sách hỗ trợ, trong quá trình nâng cao thu nhập cho dân. Đồng thời tham mưu cho chính quyền, công ty rút kinh nghiệm lần sau, để thực hiện tốt hơn việc chuyển đổi giống cây trồng về người dân địa phương, đưa lại kinh tế cao".
