Nhà sản xuất “Vợ ba” từng dọa kiện báo chí, trong khi một vài người cho rằng việc phản biện một tác phẩm như vậy là “giết chết điện ảnh”. Nhưng sự thật vẫn phải là sự thật.
Vợ ba là phim đầu tay của đạo diễn trẻ Nguyễn Phương Anh (Ash Mayfair). Phim có sự tham gia của nhiều diễn viên có tiếng, nhưng đáng quan tâm hơn cả là vai nữ chính được giao cho Nguyễn Phương Trà My, một cô gái 13 tuổi.
Phim được quay tại Ninh Bình và Cao Bằng, với kinh phí sản xuất lên tới 1,2 triệu USD (khoảng 28 tỷ đồng). Đây được xem là một con số “khủng” với thị trường điện ảnh trong nước.
Vợ ba gây tranh cãi ngay từ thời điểm nhà sản xuất tung trailer. Chỉ với thời lượng một phút rưỡi, trailer đã tiết lộ những gai góc phòng the, những ẩn ức tình dục u ám. Nhiều ý kiến ngay lập tức phản đối khi những cảnh nóng đó lại do Nguyễn Phương Trà My, một cô bé ở thời điểm đóng phim còn chưa đầy 13 tuổi.
Đây cũng là quan điểm của Zing.vn. Dù trong bài bình phim, Zing.vn vẫn đánh giá Vợ ba đạt mức 8/10 - số điểm tương đối cao, thể hiện sự ghi nhận phần nào về mặt điện ảnh, bao gồm kỹ thuật quay dựng, màu sắc, diễn xuất…
Tuy nhiên, bản chất của sự phản biện đối với phim Vợ ba không liên quan gì đến câu chuyện nghệ thuật hay nội dung phim.
Bởi lẽ, vấn đề nằm ở chỗ để phục vụ cho cái tôi nghệ thuật, cho khán giả phương Tây, cho giải thưởng quốc tế, đạo diễn và đoàn làm phim đã bất chấp sử dụng một bé gái chưa qua tuổi vị thành niên cho rất nhiều cảnh nhạy cảm, bao gồm cảnh lần đầu ân ái, thủ dâm, hôn đồng tính... chưa kể những lời thoại gợi dục khác. Hành động này bị cho là thiếu tử tế, thậm chí phi đạo đức.
Zing.vn từng có cuộc đối thoại với cả đạo diễn Nguyễn Phương Anh và mẹ bé Nguyễn Phương Trà My. Thông qua những cuộc trao đổi có thể đi đến kết luận, phim không hề dùng diễn viên đóng thế.
 |
Phóng viên cũng đã đặt câu hỏi phản biện về lý do buộc phải chọn một cô bé 13 tuổi cho những cảnh quay nhạy cảm, dễ tranh cãi như vậy, nhưng cả đạo diễn và mẹ của nữ chính đều rất tự tin. Đạo diễn khẳng định “phim ai cũng khen vì bé diễn quá tuyệt vời”, trong khi mẹ của cô bé 13 tuổi cũng chia sẻ: “Tôi đã chuẩn bị tinh thần đón nhận những phản ứng cả tích cực và tiêu cực của khán giả”.
Nhưng báo giới, dư luận, giới luật sư và chuyên gia tâm lý lại có góc nhìn khác.
Luật sư Trần Thị Ngọc Nữ, Chi hội trưởng chi hội Luật sư - Hội Bảo vệ quyền trẻ em TP.HCM cho rằng: "Việc nhà sản xuất phim Vợ ba cho bé Trà My trực tiếp đóng cảnh nóng ở tuổi 13 là vi phạm các điều trong mục 1 Chương XI của Luật Lao động năm 2012".
Trước sức ép của báo chí và dư luận, đoàn làm phim sau đó chủ động xin dừng chiếu Vợ ba kèm với một tâm thư gửi đến giới truyền thông. Theo đó, phía đoàn phim Vợ ba khẳng định việc dừng phim là do họ chủ động chứ không phải bị cấm chiếu, đồng thời cho biết sẽ xem xét kiện các trang tin, báo chí vì đã làm tổn hại đến phim và diễn viên.
Cùng thời điểm đó, khi phim đã dừng chiếu trên mạng xã hội, một số người chuyển sang phản ứng gay gắt với báo chí. Một số thành viên của đoàn làm phim và một bộ phận trên mạng đã dùng hashtag “yeuvoba” (Yêu Vợ ba), đồng thời khẳng định việc Vợ ba bị dừng chiếu, bị lên án là “giết chết nghệ thuật”, “kìm hãm sự phát triển của điện ảnh Việt”, “sự đau lòng đáng thương"...
Thậm chí, một á hậu còn dẫn tin Vợ ba ngừng chiếu và nhận định "khi dân trí thấp chưa đủ tầm thưởng thức nghệ thuật".
Việc phản biện một bộ phim với cảnh nóng của cô bé 13 tuổi thậm chí còn bị một số người coi là “đạo đức giả”. Một số người đánh đồng việc phản biện phim với chê nội dung phim, chất lượng phim. Nhất lại là với một tác phẩm mà họ gọi là “đỉnh cao nghệ thuật”, “niềm tự hào của điện ảnh Việt”.
Nhiều chuyên gia sau đó lên tiếng gọi hành vi này là “đánh bùn sang ao”, đánh tráo khái niệm. Trong bài viết trên Zing.vn, tiến sĩ tâm lý học Khuất Thu Hồng nhấn mạnh: “Theo dõi những tranh luận về bộ phim tôi thấy không ai chê cốt truyện, không ai chê nghệ thuật quay phim dù nó cũng không mới. Cũng không ai phàn nàn về các cảnh nóng trong phim".
"Điều duy nhất bị nhiều người phản đối là dùng một đứa trẻ 13 tuổi để thể hiện các cảnh đó. Việc một đứa trẻ đóng phim chẳng có gì đáng nói. Nhưng việc dạy một đứa trẻ mới chớm độ tuổi dậy thì thể hiện khao khát tình dục, cách biểu đạt những cảm xúc dục tính trong ánh mắt, khóe môi, qua các cử động của cơ thể… để đóng phim là điều cần phải nói”, bà Hồng viết.
Trong khi đó, một nghệ sĩ bày tỏ: “Chất lượng phim và việc để một cô bé 13 tuổi đóng cảnh nóng là hai câu chuyện khác nhau. Thêm nữa, cũng đừng gọi là đỉnh cao nghệ thuật, người ta cười cho”.
Việc Vợ ba có cảnh nóng của cô bé 13 tuổi cũng được nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm. Nhiều đại biểu Quốc hội đã đề nghị truy trách nhiệm kiểm duyệt phim, đồng thời kiểm điểm lại trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước trong việc này khi để bộ phim công chiếu và gây nhiều hiệu ứng xã hội tiêu cực.
 |
Bộ trưởng Lao động, Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cũng nêu quan điểm việc để bé gái 13 tuổi đóng phim có nhiều cảnh nóng rõ ràng đã vi phạm pháp luật, gồm Bộ luật Lao động và Luật Trẻ em. Về mặt đạo lý, việc dùng lao động trẻ em vào việc nhạy cảm như thế cũng không đúng.
Không chỉ trong nước, chuyên gia nước ngoài cũng phản đối việc để cô bé 13 tuổi đóng cảnh nóng. Trả lời Zing.vn, Toni Casala , một nhà sản xuất phim và là người sáng lập Children in Film, tổ chức tư vấn cho ngành công nghiệp giải trí Mỹ về Luật lao động trẻ em California khẳng định: “Ở Mỹ, trẻ em hoàn toàn không được phép đóng cảnh tình dục thật hay mô phỏng. Với các cảnh nhạy cảm, đạo diễn buộc phải sử dụng người đóng thế cho diễn viên nhỏ tuổi”.
“Đạo diễn hay nhà sản xuất có thể lập luận rằng phim của họ có giá trị nghệ thuật, nhưng luật là luật”, bà Casala nhấn mạnh. Bà cho biết tại Mỹ, chính phủ quản lý việc sử dụng trẻ em trong ngành công nghiệp giải trí. Do đó, các bậc cha mẹ không phải là người quyết định cuối cùng chuyện con em mình có được quyền đóng phim hay không.
Về phía cơ quan quản lý văn hóa, trước sức ép của dư luận, ngày 20/5, trả lời Zing.vn, ông Nguyễn Thái Bình, Chánh Văn phòng, người phát ngôn Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết Bộ đã có văn bản gửi Cục Điện ảnh yêu cầu kiểm tra lại quy trình cấp phép và kiểm duyệt bộ phim Vợ ba, tham mưu lãnh đạo Bộ phương án xử lý, đồng thời yêu cầu Cục có báo cáo đến Bộ trước ngày 24/5.
Ngày 24/5, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tạ Quang Đông chính thức lên tiếng về những lùm xùm liên quan đến phim Vợ ba.
Lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch khẳng định Cục Điện ảnh đã thực hiện quy trình cấp phép sản xuất và phổ biến phim. Tuy nhiên, sau khi phim được công chiếu tại Việt Nam, trước nhiều ý kiến khác nhau về bộ phim, Cục Điện ảnh phát hiện bản phim chiếu tại rạp khác với bản phim đã được thẩm định, cấp phép và lưu chiểu.
Đơn vị sản xuất đã thừa nhận những nội dung vi phạm và chủ động khắc phục bằng việc ngưng công chiếu bộ phim từ 18h ngày 20/5.
Đề cập đến kết quả xử lý của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, lãnh đạo đơn vị này nhận định bộ phim Vợ ba đã khiến dư luận có nhiều ý kiến bất bình xung quanh việc nhà sản xuất sử dụng diễn viên 13 tuổi tham gia bộ phim với một số yếu tố nhạy cảm.
Xét về khía cạnh đạo đức, thuần phong mỹ tục, Bộ khẳng định hình ảnh nhạy cảm như trong phim là không phù hợp, không được phép.
Trên cơ sở đó, Thanh tra Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa, thể thao, du lịch và quảng cáo đối với Công ty TNHH Ba Sắc Cầu Vồng 50 triệu đồng vì đã vi phạm quy định “thêm/bớt làm sai nội dung phim Vợ ba đã được phép phổ biến”.
Dù Vợ ba đã bị xử phạt, tuy nhiên, một câu hỏi vẫn được nhiều người đặt ra: Hành vi để trẻ em 13 tuổi đóng cảnh nóng bị xem là vi phạm pháp luật, tại sao Bộ Văn hóa không hề xử lý?
"Hình phạt này chỉ là một động thái lấp liếm vi phạm lớn nhất và che đậy sự yếu kém của cơ quan quản lý là Hội đồng thẩm định Cục Điện ảnh", một độc giả của Zing.vn bình luận, đồng thời yêu cầu phải làm rõ ràng, minh bạch trách nhiệm của các bên liên quan; đơn vị sản xuất phim và đạo diễn cần phải xin lỗi công chúng và dư luận.
Nhiều ý kiến cho rằng sự lúng túng của cơ quan quản lý xuất phát từ một sự việc chưa từng có tiền lệ, đồng thời các luật cũng quy định chưa rõ ràng. Không ít khán giả đề nghị cần phải có luật cụ thể hơn, xử lý nghiêm khắc những người vi phạm để không tiếp tục có những bộ phim tái diễn hành động tương tự.
"Ở Mỹ, trường hợp các cơ quan chức năng biết diễn viên Vợ ba đóng cảnh nóng khi 13 tuổi, họ có thể khởi tố hình sự những cá nhân, tổ chức liên quan", luật sư Trương Hứa nói với Zing.vn từ Mỹ.
Điều 263 của luật hình sự New York quy định rõ việc sử dụng trẻ em trong một “màn biểu diễn tình dục” là “tội nghiêm trọng hạng C” (class C felony). Hình phạt với “tội nghiêm trọng hạng C” có yếu tố bạo lực là mức án tù từ 3,5 - 15 năm. Mức phạt với “tội nghiêm trọng hạng C” không có yếu tố bạo lực là tù treo từ 2-15 năm.
  |
“Biểu diễn” ở đây có nghĩa là đóng kịch, đóng phim, chụp ảnh, nhảy hoặc các hình thức biểu diễn khác trước khán giả. “Tình dục” có nghĩa là hành vi tình dục thực tế hoặc mô phỏng. “Mô phỏng” được định nghĩa là sự thể hiện rõ ràng, cho thấy hành vi tình dục, và một người tham gia để lộ một phần ngực, bộ phận sinh dục...
Tuy nhiên, ở Việt Nam, vẻ như 50 triệu đồng là hình phạt cuối cùng với Vợ ba và sẽ không ai phải chịu trách nhiệm trước pháp luật? Đạo diễn Nguyễn Phương Anh tiếp tục lên tiếng khẳng định đó là "quyền sáng tác nghệ thuật" và "chúng tôi không làm gì sai và không vi phạm luật pháp". Vậy ai là người phải chịu trách nhiệm cho những sai phạm này nếu không muốn có lần thứ hai?
Thậm chí còn có thông tin Vợ ba sẽ được chiếu trở lại sau khi đã bị phạt, tuy nhiên trả lời Zing.vn, ông Nguyễn Thái Bình, người phát ngôn Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, khẳng định: "Không có chuyện phim Vợ ba được cấp phép công chiếu trở lại".
