Canh biển, giữ trời, bảo vệ Tổ quốc với niềm tự hào Viettel

Phía trên những chiếc xe tải quân sự thương hiệu Kamaz của Liên bang Nga và MAZ của Belarus (hiện được lắp ráp hoặc sản xuất tại Việt Nam), những hệ thống radar khổng lồ thu hút ánh mắt của khách tham quan Triển lãm Quốc phòng Quốc tế Việt Nam 2024. Dù khiêm tốn so với kích thước của thiết bị, dòng chữ Viettel trên thân radar lại có ý nghĩa đặc biệt to lớn với nền công nghiệp quốc phòng Việt Nam.

Mang tới triển lãm 11 chủng loại radar, Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel) không chỉ chứng minh khả năng làm chủ công nghệ quốc phòng tiên tiến mà còn khẳng định người Việt đủ năng lực bảo vệ Tổ quốc bằng tri thức Việt. Bên cạnh đó, khả năng tuỳ biến theo nhu cầu khách hàng cùng chi phí cạnh tranh mở ra tiềm năng xuất khẩu cho radar Viettel nói riêng, công nghệ quốc phòng “made in Vietnam” nói chung.

Giải bài toán hóc búa trong chiến tranh hiện đại

Kể từ thời điểm xảy ra xung đột Nga - Ukraine, thế giới chứng kiến hình thái mới của xung đột, nơi những thiết bị bay không người lái (UAV) làm thay đổi học thuyết quân sự trước đây. Vũ khí hiện đại này có kích thước nhỏ, di chuyển linh hoạt, hoạt động ở độ cao thấp và tấn công mục tiêu trọng yếu.

Các radar thế hệ cũ 2D chỉ có hai chiều khoảng cách và phương vị để theo dõi mục tiêu di chuyển trên một mặt phẳng, ngoài ra tốc độ quét chậm, không thể theo dõi vũ khí mới. Vũ khí hiện đại đặt ra bài toán mới về phòng không. “Lời giải” là radar 3D thế hệ mới, nhưng không nhiều bên sở hữu và phải mua với giá cao, phụ thuộc công nghệ, vận hành.

Với quyết tâm làm chủ công nghệ để góp phần bảo vệ vững chắc vùng trời Tổ quốc, Tổng công ty Công nghiệp Công nghệ cao Viettel (Viettel High Tech-VHT) thuộc Tập đoàn Viettel đầu tư nghiên cứu và chế tạo thành công đài radar 3D chiến thuật băng S VRS-SRS, nhằm tăng cường khả năng giám sát phòng không tầm thấp.

Mô hình hệ thống radar tại gian hàng của Viettel. Ảnh: Trần Nam.

Khác với radar 2D, radar 3D có thể xác định độ cao, tốc độ quét nhanh và hiển thị vị trí chính xác của mục tiêu trong không gian. Cũng vì thế, các yêu cầu về công nghệ ăng-ten phức tạp hơn.

Chia sẻ về hành trình hơn 5 năm phát triển radar 3D, ông Trần Hoàng Việt - Trưởng phòng Công nghệ ăng- ten mảng pha chủ động - công nghệ lõi của radar thế hệ mới, thuộc Trung tâm Radar VHT, cho biết nhóm phải giải quyết loạt thách thức từ kỹ thuật, cơ sở vật chất cho đến nhân lực.

Viettel nhận nhiệm vụ nghiên cứu radar 3D từ năm 2018. Sản phẩm đầu tiên ra đời vào năm 2020 và do Viettel hoàn toàn làm chủ công nghệ lõi, trong khi đây là một trong những dòng radar tối tân và không nhiều bên sở hữu. Ngoài tính năng phát hiện UAV và tên lửa hành trình bay ở độ cao thấp với độ chính xác cao, radar 3D của Viettel còn sở hữu thiết kế module hoá, giúp dễ dàng tháo lắp, vận chuyển và triển khai ở mọi địa hình trận địa, bao gồm khu vực đồi núi hiểm trở.

Bước vào nhiệm vụ đầu tiên, Viettel quyết định nghiên cứu công nghệ ăng-ten mảng pha quét búp sóng điện tử (beamforming) tiên tiến nhất thế giới thời điểm đó. Công nghệ này sử dụng các phần tử ăng-ten khác nhau hoạt động đồng bộ để điều chỉnh hướng phát và nhận sóng của radar, tạo độ phân giải cao hơn so với việc phát tín hiệu ra tất cả hướng của radar truyền thống. Điều này tương tự công nghệ được ứng dụng trong phát sóng 5G.

“Rất khó làm chủ về độ chính xác và đồng bộ của các phần tử khi phát và thu, lượng dữ liệu cần xử lý cũng gấp nhiều lần”, ông Hoàng Việt cho biết.

Một loạt radar đặc biệt được Viettel mang tới triển lãm Vietnam Defence 2024. Ảnh: Nguyễn Nam.

Với tinh thần làm chủ công nghệ để đảm bảo an ninh, an toàn tuyệt đối cho lĩnh vực liên quan đến quốc phòng, các kỹ sư chọn cách giải quyết gốc rễ của vấn đề nhằm bảo đảm sản phẩm đầu ra hoạt động ổn định, tạo lòng tin với Bộ Quốc phòng. “Thoái thác” không có trong từ điển của người Viettel. Không chỉ có một phương án, trong giai đoạn Covid-19, nhóm kỹ sư phát triển chọn cách thiết kế lại sản phẩm khi thiếu vật tư do chuỗi cung ứng bị gián đoạn, nhằm đảm bảo tiến độ và chất lượng radar.

“Với sự nỗ lực không ngừng nghỉ, đài radar 3D chiến thuật băng S VRS-SRS đã hoàn thiện, bảo đảm yêu cầu được đưa ra. So sánh với đài radar 3D chiến thuật cùng phân khúc của công ty nước ngoài hàng đầu, đài radar do Viettel nghiên cứu có chỉ tiêu tương đương thậm chí vượt trội hơn. Nổi bật là khả năng phát hiện mục tiêu trực thăng xa hơn gấp 1,6 lần, độ chính xác đo góc tà tốt hơn gấp 2 lần…”, ông Trần Hoàng Việt chia sẻ.

Để Việt Nam tự chủ công nghệ quốc phòng

Khoảng 3 năm trước khi bắt đầu nghiên cứu radar 3D, Tập đoàn Viettel nhận nhiệm vụ nghiên cứu nghiên cứu hệ thống Radar quản lý bờ biển để trang bị cho Quân chủng Hải quân. Chập chững trên chặng đường thiếu cả kinh nghiệm, tài liệu tham chiếu lẫn hiểu biết thực địa, người Viettel lần nữa phát huy tinh thần “dò đá qua sông” - vừa làm vừa sửa, để tiến tới làm chủ hoàn toàn về công nghệ.

Viettel mang đến Vietnam Defence năm nay 11 loại radar. Ảnh: Hà Thu.

Trước khi sản phẩm cuối cùng được ra mắt, kỹ sư của Viettel miệt mài phát triển đến 36 phiên bản khác nhau. Phiên bản sau hoàn thiện hơn phiên bản trước, đáp ứng nhiều yêu cầu đặt ra, Radar quản lý bờ biển “made in Vietnam” cuối cùng cũng đáp ứng mọi kỳ vọng, trở thành “con mắt” canh giữ biên giới trên biển cho toàn bộ 5 vùng hải quân.

“Với mỗi sản phẩm dù là quân sự hay dân sự, Viettel không chỉ tìm ra một giải pháp mà luôn có phương án dự phòng, theo đó là nguồn nguyên vật liệu đầu vào, thiết kế hay công nghệ khác nhau. Chúng tôi xác định tìm ra công nghệ lõi để học hỏi và làm chủ”, Thiếu tướng Nguyễn Đình Chiến - Bí thư Đảng uỷ kiêm Phó tổng giám đốc Tập đoàn phụ trách nghiên cứu sản xuất công nghiệp công nghệ cao - cho biết.

Xác định rõ mục tiêu vì nền công nghiệp quốc phòng hiện đại, từ đầu thập niên 2010 đến nay, Viettel phát triển năng lực cung cấp đa dạng loại hình khí tài, với hơn 50 chủng loại sản phẩm cung cấp cho lực lượng vũ trang. Viettel còn có khả năng làm chủ khí tài mang hàm lượng công nghệ cao mà chỉ số ít quốc gia sở hữu.

Đưa vào triển khai thực tế, những sản phẩm của Viettel nhận nhiều đánh giá tích cực từ các đơn vị sử dụng. Dù đáp ứng nhiệm vụ khác nhau, điểm chung phổ biến trong các đơn vị là sự ngỡ ngàng bởi người Việt đã làm chủ được công nghệ phức tạp.

Làm chủ công nghệ sản xuất radar nói riêng và trang thiết bị quốc phòng công nghệ cao nói chung, Viettel phát huy tinh thần không ngừng nỗ lực phát triển, làm chủ vũ khí cũng như trang thiết bị. Qua đó, tập đoàn nâng cao năng lực chiến đấu, không để Tổ quốc bị động, bất ngờ trong mọi tình huống.

Những nỗ lực này được ghi nhận xứng đáng. Năm 2022, hai công trình thuộc lĩnh vực quân sự do tập thể kỹ sư VHT nghiên cứu đón nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học - Công nghệ. Năm 2024, nhóm tác giả của công trình nghiên cứu radar VRS-SRS được giải nhất Tuổi trẻ sáng tạo toàn quân do Bộ trưởng Bộ Quốc phòng trao tặng.