(*) Lưu ý: Bài viết tiết lộ một phần nội dung phim.
Sau Tick, Tick... Boom! và The Power of the Dog, Don’t Look Up (Đừng nhìn lên) là cái tên kế tiếp có mặt trong danh sách những bộ phim được cộng đồng yêu điện ảnh trông đợi.
Đứa con tinh thần của đạo diễn Adam McKay lấy cảm hứng từ The Uninhabitable Earth, cuốn sách cảnh báo về tình trạng biến đổi khí hậu toàn cầu do ký giả David Wallace-Wells chấp bút. Dự án quy tụ dàn diễn viên hùng hậu, chủ yếu bao gồm sao hạng A như Jennifer Lawrence, Leonardo DiCaprio, Meryl Streep, Cate Blanchett, Timothée Chalamet…
     |
Dàn diễn viên của Don't Look Up quy tụ nhiều ngôi sao hàng đầu. |
Tiếng cười trào phúng châm biếm xã hội loài người
Một ngày nọ, nhà thiên văn học vô danh tiểu tốt Randall Mindy (Leonardo DiCaprio thủ vai) cùng nghiên cứu sinh Kate Dibiasky (Jennifer Lawrence thủ vai) bỗng phát hiện ngôi sao chổi lớn ngoài sức tưởng tượng. Theo tính toán, với quỹ đạo di chuyển và kích thước khổng lồ, ngôi sao sẽ đâm vào Trái Đất và tiêu diệt mọi sự sống ở nơi đây trong 6 tháng tới.
Được tiến sĩ Oglethorpe (Rob Morgan thủ vai) tại NASA giúp đỡ, họ tức tốc tìm tới Washington, D.C để gặp trực tiếp người đứng đầu tòa Bạch ốc. Tuy nhiên, sau khi nhận thấy nữ Tổng thống Orlean (Meryl Streep thủ vai) và các thuộc cấp đều tỏ vẻ thờ ơ, cả ba quyết định công bố tin tức trên cho giới truyền thông, bất chấp phải trả giá vì dám tiết lộ bí mật quốc gia.
Mở màn với 10 phút phim căng tựa dây đàn, Don’t Look Up làm người xem lầm tưởng mình đang thưởng thức bom tấn về thảm họa, thiên tai đúng nghĩa. Thế nhưng, khán giả dần nhận ra điểm "bất thường" trong câu chuyện, khi vị tổng thống bắt 3 nhà khoa học phải ngồi chờ đợi trong một thời gian dài chỉ vì bà bận xử lý bê bối tình ái cá nhân.
Từ đây, bậc thầy thể loại hài đen Adam McKay bắt đầu khắc họa hành trình của hai thầy trò Randall dưới lăng kính trào lộng. Khác hẳn hai bộ phim trước là The Big Short và Vice, đứa con tinh thần mới nhất ông cầm trịch không chỉ dừng ở mức trào lộng đảng phái chính trị hay giới tư bản Mỹ.
Xuyên suốt 150 phút thời lượng, vị đạo diễn này không hề "buông tha" cho bất cứ ai từ đội ngũ cố vấn quan liêu tại Nhà Trắng, chương trình truyền hình phản cảm, khía cạnh giả tạo của một số ngôi sao đến toàn thể nhân loại. Tất cả nhân vật xuất hiện trong Don’t Look Up hoặc sở hữu ngoại hình kệch cỡm, hoặc có lối hành xử lố bịch, qua đó tạo nên vô số tình huống dở khóc dở cười.
Đơn cử, nhằm gửi lời cảnh báo tới công chúng, Randall đành chấp nhận xuất hiện trên một chương trình talk show ăn khách. Tuy nhiên, các biên tập viên đầy chiêu trò đã xếp ông lên sóng cùng lúc với Riley Bina (Ariana Grande thủ vai), nữ ca sĩ tuổi teen đang nổi đình đám vì mới chia tay bạn trai ngoại tình.
Kết quả, thông điệp khẩn thiết nhà thiên văn học muốn truyền tải hoàn toàn lọt thỏm giữa cơn bão hashtag #rileybina, còn biểu cảm bức xúc của nghiên cứu sinh Kate Dibiasky thì bị khán giả đem chế thành meme trên mạng xã hội.
Trớ trêu thay, cả hai phải nhờ nữ ca sĩ làm gương mặt đại diện cho chiến dịch tuyên truyền, nâng cao nhận thức về ngày tận thế của họ.
   |
Hai nhân vật chính phải đối diện nhiều khó khăn khi cố gắng cảnh báo con người về thảm họa sắp tới. |
Dù nội dung chính của Don't Look Up kể về "một thảm họa chưa kịp xảy ra", khán giả dễ dàng phát hiện bộ phim chứa không ít chi tiết gợi nhắc đến đại sự kiện đã, và hiện vẫn, khiến hàng tỷ người khốn đốn, lâm vào cảnh bần hàn suốt thời gian qua.
Nỗi buồn về một giai đoạn sóng gió
Thông qua chi tiết sao chổi va chạm Trái Đất được sử dụng như hình ảnh ẩn dụ, đạo diễn Adam Mckay phơi bày hàng loạt kiểu phản ứng khác nhau của nhân loại khi phải đối diện với chủng virus SARS-CoV-2. Nếu nhìn lại tình hình thế giới, khán giả dễ dàng nhận thấy chuỗi tình tiết tưởng chừng phi lý, điên rồ ở Don’t Look Up thực chất không hề xa rời thực tế.
Năm 2020, khi đại dịch còn ở khởi điểm, một số nguyên thủ từng mạnh miệng xem thường Covid-19, thậm chí dịch bệnh lan rộng bởi loạt quyết sách xử lý sai lầm. Tin giả và thuyết âm mưu bị đăng tải tràn lan trên mạng xã hội. Một số công ty dược, đơn vị phân phối dụng cụ y tế bước vào cuộc đua sản xuất vaccine công nghệ mới, hoặc âm thầm bán khống giá bộ dụng cụ kiểm tra kém chất lượng.
Khi ấy, ý kiến từ giới chuyên gia dịch tễ lại bị chính phủ nhiều nước ngó lơ. Với màn hóa thân ấn tượng, Leonardo DiCaprio đã diễn tả trọn vẹn nỗi đau của những người làm khoa học chân chính. Họ luôn cố gắng đấu tranh vì lẽ phải, nhưng dần trở nên bất lực trước đám đông thờ ơ, ích kỷ.
Thông qua việc mô tả cách các phe phái, tập đoàn tư bản lợi dụng thảm họa để trục lợi cá nhân thay vì nghiêm túc đưa ra kế hoạch ứng phó, Adam McKay thể hiện cái nhìn bi quan về tương lai của nhân loại. Cộng thêm cái kết táo bạo và đoạn after credit gây sốc, vị đạo diễn truyền tải thông điệp đầy chua chát - sự thiếu hiểu biết, thiếu đoàn kết sớm đẩy chúng ta tới bờ vực diệt vong.
  |
Adam McKay thể hiện cái nhìn bi quan về tương lai nhân loại trong Don't Look Up. |
Chưa hoàn hảo nhưng đúng thời điểm
Trong mắt một số người hâm mộ của phim hàn lâm, Don’t Look Up cho thấy sự thua kém rõ rệt khi so sánh với The Big Short và Vice về độ thâm thúy. Màu sắc chế giễu ở hai tác phẩm trên không những khiến khán giả vừa bật cười, vừa suy ngẫm, mà còn khai thác sâu đến tận gốc rễ vấn đề.
Nếu The Big Short khơi dậy cảm giác ức chế, hãi hùng nhờ vạch trần nguyên nhân châm ngòi cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu 2008, Vice lại đặt ra câu hỏi lý thú xoay quanh vị phó tổng thống quyền lực nhất lịch sử Mỹ.
Don’t Look Up không có được sự sắc bén ấy. Những chi tiết trào phúng, gây cười xuyên suốt câu chuyện chỉ mới chạm ngưỡng "cưỡi ngựa xem hoa", diễn tả "bề nổi của tảng băng trôi", chứ chưa đi vào phân tích một khía cạnh nào cụ thể.
Tuy nhiên, chính việc bình dân hóa phong cách châm biếm, kết hợp cùng thời điểm ra mắt hợp lý, đã giúp bộ phim ghi điểm trong mắt khán giả đại chúng. Tác phẩm không đòi hỏi người xem phải am tường tình hình kinh tế, chính trị thập niên 2000 hay hiểu biết hàng tá thuật ngữ chuyên môn. Ngược lại, hành trình của hai thầy trò Randall chỉ đề cập tới những thứ gần gũi với đời sống thường ngày, điển hình đại dịch Covid-19, cuộc bầu cử tổng thống Mỹ 2020, sự chi phối ngày càng rõ rệt từ phương tiện mạng xã hội và tập đoàn công nghệ...
Trên hết, tác phẩm đã đánh "trúng tim đen" của hầu hết khán giả khi xoáy sâu vào cảm giác bế tắc, bất mãn sau hơn một năm trời bị giam cầm bởi đại dịch.
Lên sóng dịp cuối năm 2021, đứa con tinh thần của Adam McKay tựa như chương trình Táo Quân phiên bản quốc tế. Sở hữu nội dung dí dỏm, dễ hiểu nhưng vẫn đủ thâm thúy, kết hợp cùng dàn diễn viên toàn sao hạng A, Don’t Look Up đóng vai trò như bộ phim giúp khán giả giải tỏa áp lực trong cuộc sống.
    |
Thời điểm phát hành hợp lý của Don't Look Up giúp bộ phim ghi điểm trong mắt khán giả. |
