Thế giới có tối thiểu hai đến ba vaccine Covid-19 sẵn sàng được phân phối trước cuối năm nay. Trong vài tháng tới, hàng triệu người sẽ nhận được ít nhất liều vaccine đầu tiên do Pfizer, Moderna và AstraZeneca phát triển.
"Sản xuất vaccine Covid-19 là một ngành kinh doanh có tiềm năng thu lời. Nhưng những công ty này có thể kiếm về bao nhiêu? Thị trường vaccine Covid-19 sẽ ra sao trong dài hạn", Quartz đặt câu hỏi.
Trên thực tế, không giống hầu hết loại thuốc khác, vaccine không phải nguồn thu lời lớn. Trước dịch Covid-19, thị trường của tất cả vaccine trên toàn cầu chỉ khoảng 24 tỷ USD/năm, chiếm một phần rất nhỏ trong thị trường dược phẩm (doanh thu ước tính 1.000 tỷ USD/năm).
Chẳng hạn, thị trường vaccine cúm trị giá 4 tỷ USD. Sanofi - nhà sản xuất lớn nhất - bán khoảng 1 tỷ USD mỗi năm.
 |
| Hai đến ba loại vaccine Covid-19 có thể được phân phối trước cuối năm nay. Ảnh: Getty Images. |
Áp lực vaccine giá rẻ
Sau khi dịch Covid-19 bùng phát, những nhà phát triển vaccine đứng dưới áp lực giữ chi phí thấp nhất để vaccine có thể tiếp cận toàn cầu. Đó là nguyên nhân các hãng dược phẩm cam kết cung cấp vài triệu liều đầu tiên với giá thấp - từ 3 USD/liều (AstraZeneca) đến 25-37 USD/liều (Moderna).
Tuy khó định lượng tác động kinh tế, lợi ích về uy tín và thương hiệu sẽ rất đáng kể. Do đó, các hãng dược phẩm không muốn đòi giá cao cho vaccine chống Covid-19. Bởi nếu vaccine quá đắt đỏ với chính phủ và người dân, họ có thể dễ dàng mất uy tín.
Thị trường vaccine Covid-19 lớn hơn nhưng có biên lợi nhuận nhỏ hơn thị trường vaccine cúm. Cho đến khi virus không còn là hiểm họa đối với sức khỏe cộng đồng (mất ít nhất vài năm), doanh thu hàng năm của vaccine Covid-19 được dự đoán khoảng 10 tỷ USD.
Để so sánh, công ty dược phẩm Merck kiếm được hơn 7 tỷ USD mỗi năm chỉ với thuốc điều trị ung thư Keytruda. Áp lực giữ giá thấp đối với các hãng dược phẩm có thể giảm bớt khi đã đủ người được tiêm phòng và đại dịch kết thúc. Tuy nhiên, chúng ta vẫn không biết thời kỳ hậu đại dịch sẽ ra sao.
Trong ngắn hạn, các công ty dược phẩm không thể tối đa hóa lợi nhuận. Tuy nhiên, họ có thể tận dụng khoảng thời gian virus Covid-19 không còn gây ra đại dịch toàn cầu nữa, nhưng vẫn chưa biến mất hoàn toàn.
 |
| Các hãng dược phẩm phải giữ giá thấp cho vaccine Covid-19 để vaccine có thể tiếp cận toàn cầu. Ảnh: Getty Images. |
Khi thời kỳ hậu đại dịch kéo dài, các công ty dược phẩm sẽ dễ dàng nâng giá, bởi vaccine Covid-19 không còn thiết yếu với thế giới nữa. Yêu cầu nhỏ hơn về số liều và ít giám sát giúp giảm áp lực giữ giá thấp. Vì vậy, trong giai đoạn này, biên lợi nhuận có thể cao hơn, nhiều hãng dược phẩm thu lời tốt hơn ngay cả với số liều vaccine ít hơn.
Tính đến nay, các ứng viên vaccine Covid-19 đã được công bố là có hiệu quả đòi hỏi những công nghệ khác nhau về cả quá trình sản xuất và phân phối. Chẳng hạn, vaccine Pfizer yêu cầu nhiệt độ bảo quản cực kỳ thấp, âm 70 độ C, trong khi vaccine Covid-19 của Moderna chỉ cần nhiệt độ âm 20 độ C. Nhờ đó, vaccine Moderna dễ lưu trữ trong bệnh viện hơn.
Tuy nhiên, cả hai đều cần trữ lạnh liên tục. Trong khi đó, nhiều nơi trên thế giới thiếu điện và cơ sở hạ tầng cần thiết để làm điều này. Ứng viên vaccine của AstraZeneca - không cần các điều kiện bảo quản như vậy - sẽ là một lựa chọn tốt hơn cho tình huống đó.
Bằng sáng chế
Theo giáo sư Christopher Snyder tại Đại học Dartmouth, thành viên của Accelerating Health Technologies, các công ty có thể thu lời chỉ với một phần nhỏ của thị trường toàn cầu, ngay cả khi giá vaccine chỉ vài USD mỗi liều.
Pfizer và Moderna cũng có cách kiếm tiền khác từ vaccine. Đó là bằng sáng chế. Bằng sáng chế cho vaccine kéo dài 20 năm. Trong hầu hết trường hợp, các nhà sản xuất lớn nộp đơn xin cấp bằng sáng chế trên toàn thế giới.
"Tuy nhiên, không phải lúc nào vaccine cũng nhận được nhiều tiền từ bằng sáng chế", giáo sự Ana Santos Rutschman tại Trung tâm Nghiên cứu Luật Y tế của Đại học Saint Louis chia sẻ. Một loại vaccine có thể có hàng chục bằng sáng chế gắn liền. Chẳng hạn, vaccine HPV sở hữu đến 81 chiếc, bao gồm mọi thứ từ công thức, phương pháp quản lý đến quá trình sản xuất.
Tuy nhiên, khi một loại vaccine mới được tung ra thị trường, nó có khá ít tài sản trí tuệ chưa được sử dụng trong quá khứ. "Hầu hết loại vaccine đều được sản xuất dựa theo một hoặc một vài cách tương tự để kích hoạt phản ứng của hệ miễn dịch", bà Rutschman nói.
Dĩ nhiên, trong trường hợp của dịch Covid-19, các công thức không hề giống nhau. Các hãng dược toàn cầu cũng khẳng định sẽ không thực thi bằng sáng chế về công thức.
 |
| Các hãng dược phẩm như Pfizer và Moderna có thể kiếm tiền từ bằng sáng chế. Ảnh: Reuters. |
Ngay cả khi họ làm điều đó, vaccine cũng chỉ hữu ích trong một vài năm. Tuy nhiên, vaccine của Moderna và Pfizer có một yếu tố khác quan trọng hơn nhiều. Đó là sử dụng RNA để kích hoạt phản ứng miễn dịch.
Việc đầu tư phát triển vaccine Covid-19 đã thúc đẩy nghiên cứu về mRNA. Đây là vaccine đầu tiên sử dụng công nghệ hoàn toàn mới. Chúng có thể sử dụng cho những loại vaccine và các phương pháp điều trị khác.
Công nghệ mới được sử dụng trong vaccine Covid-19 có thể có một số bằng sáng chế. Theo bà Rutschman, các hãng dược phẩm sẽ kiếm tiền từ bằng sáng chế trong một thời gian dài, ngay cả khi thế giới không còn cần đến vaccine chống Covid-19 nữa.
