Sau khi Cơ quan Tình báo Trung ương (CIA) chuyển Abu Zubaydah đến nhà tù quân đội Mỹ ở vịnh Guantanamo, Cuba và y phải trình diện trước các nhà điều tra vào tháng 3/2007, Abu đã mô tả về những đòn tra tấn trong hệ thống nhà tù Khu vực đen của CIA.
Theo CNN, CIA ngày 14/6 công bố 50 văn bản giải mật chi tiết về việc sử dụng các kỹ thuật thẩm vấn tàn bạo đối với nghi can, trong nỗ lực chống khủng bố dưới thời chính quyền của cựu tổng thống George W. Bush sau vụ tấn công vào Trung tâm Thương mại Thế giới ngày 11/9/2001.
Việc công bố nhằm đáp lại vụ kiện Luật Tự do Thông tin do Liên minh Tự do dân sự Mỹ (ACLU) đưa ra. Lời khai của Zubaydah là một trong số đó.
Chương trình thẩm vấn tại khu vực bí mật
Các tài liệu đã tiết lộ chi tiết nhiều biện pháp thẩm vấn mà Tổng thống Barack Obama gọi là "tra tấn", nhưng CIA chỉ nói đây là "thẩm vấn mở rộng" và "kỹ thuật thẩm vấn tăng cường". Tài liệu cũng bao gồm các cuộc thảo luận nội bộ về tính hợp pháp của những phương pháp này.
 |
| Mô phỏng biện pháp trấn nước tù nhân. Ảnh: Reuters |
Nhiều chi tiết về chương trình tra tấn của CIA đã được công bố trước đây, bao gồm báo cáo dài 500 trang mà Ủy ban Tình báo Thượng viện Mỹ công bố hồi tháng 12/2014. Những chi tiết này phần lớn dựa trên bản ghi nhớ của chính phủ. Trong khi đó, văn bản mới còn có thêm lời khai ở ngôi thứ nhất.
Những người biện hộ cho chương trình "thẩm vấn tăng cường" của CIA nói rằng họ đã cung cấp các thông tin cứu tính mạng con người. Tuy nhiên, báo cáo của Thượng viện nhận định những người bảo vệ chương trình này đã phóng đại giá trị thông tin thu được từ đó và che giấu sự tàn bạo thật sự.
CIA bắt đầu chương trình giam giữ và thẩm vấn thí điểm tại nhà tù khu vực đen với việc bắt giữ Zubaydah năm 2002 và dừng lại vào năm 2006, sau khi Toà án Tối cao đưa ra phán quyết về Công ước Geneva, đặt các nhà thẩm vấn của cơ quan này trước nguy cơ bị truy tố về tội ác chiến tranh.
Tháng 9 cùng năm, chính quyền Tổng thống George W. Bush chuyển các tù nhân trong nhà tù do CIA quản lý đến nhà tù ở vịnh Guantanamo. Sau vài tháng, các tù nhân Mỹ chịu giam giữ ở đây sẽ được xác định xem liệu họ đã được phân loại đúng là "chiến sĩ địch" hay chưa.
Abu Zubaydah là tên bị CIA tình nghi nhầm là một tướng cấp cao của Al-Qaeda. Trong thời gian bị giam giữ ở nhà tù của CIA, Zubaydah kể rằng toàn thân đã rung lên khi phải đứng hàng giờ, trần truồng và bị xích trong một căn phòng lạnh, không thể nhúc nhích với một chân bị thương.
Zubaydah còn nói về nỗi xấu hổ khi phải đi vệ sinh trong một cái xô trước mặt những người khác "như một con vật", mô tả rằng hắn đã bị trấn nước cho đến khi ngừng thờ và cần hồi sức.
"Họ trói toàn thân tôi, thậm chí cả đầu. Tôi không thể làm gì hết. Họ nhét một miếng vải vào miệng tôi và sau đó liên tục dội nước", tên tù nhân bị nghi liên quan tới vụ tấn công ngày 11/9/2001 vào nước Mỹ kể lại. Trong vòng một tháng, Zubaydah bị trấn nước 83 lần.
Chết đuối trên cạn hay trấn nước là biện pháp tra tấn tù nhân đáng sợ nhất của CIA. Các nhân viên CIA sẽ trói chặt tù nhân trên ghế trước, sau đó đặt miếng vải che toàn bộ mặt, mũi và miệng rồi dội nước. Mỗi lần xối nước kéo dài 40 giây và lặp đi lặp lại nhiều lần trong quá trình thẩm vấn. Kẻ bị tra tấn sẽ hoảng loạn tột độ.
Chính phủ Mỹ từng công bố một số bản ghi chép năm 2009, nhưng biên tập lại lời khai của tù nhân về các hình thức tra tấn của CIA. Trong một đoạn đã được kiểm duyệt trước đó, Zubaydah cho biết người chất vấn của CIA đã xin lỗi sau khi chính phủ nhận ra rằng họ đã hiểu sai vai trò của hắn.
"Cuối cùng, họ nói với tôi rằng: 'Xin lỗi, chúng tôi đã phạm lỗi lớn'", New York Times dẫn lời Zubaydah nói.
 |
| Khalid Shaikh Mohammed, kẻ được cho là "kiến trúc sư" của vụ khủng bố 11/9 đã bị trấn nước 183 lần trong một tháng. Ảnh: AP |
Các hình thức tra tấn
Trong một văn bản có tiêu đề "Mô tả áp lực thể chất", các biện pháp được thảo luận bao gồm tát lên mặt, sử dụng côn trùng và chôn giả. Theo đó, một cách đe doạ tù nhân là thả côn trùng có ngòi chích vào hộp giam chật chội thay vì những con côn trùng vô hại. Đối với hình thức chôn giả, tù nhân sẽ ở trong một chiếc hộp chật hẹp như quan tài. Zubaydah đã ở trong chiếc hộp giống quan tài trong 266 giờ, tương đương hơn 11 ngày.
Nhân viên của CIA cũng có thể áp dụng các kỹ thuật chất vấn được cho phép, bao gồm trấn nước và buộc tù nhân phải mặc tã với mục đích "hạ nhục". Các kỹ thuật kết hợp cả sức ép về thể chất và tâm lý ngoài biện pháp cơ bản, nhưng yêu cầu có sự tham gia của nhân viên y tế. Họ có thể ngừng thẩm vấn nếu xác định tù nhân có thể chịu tổn thương tâm lý, thể chất nghiêm trọng và kéo dài.
Bộ nhớ tài liệu còn lưu giữ báo cáo về việc bắt giữ công dân Đức Khalid Al-Masri, người bị giam giữ bất hợp pháp trong nhiều tháng. Một báo cáo khác đề cập đến cuộc điều tra cái chết của Gul Rahman trong một cơ sở giam giữ ở Afghanistan. Tại đây, tù nhân đã bị tra tấn liên tục bằng tiếng nhạc lớn, không được ngủ, bị lột trần và nhốt trong một buồng giam lạnh cóng. Rahman đã chết vì hạ thân thiệt.
Abd al-Rahim al-Nashiri là tù nhân bị cáo buộc tham gia hỗ trợ trong vụ đánh bom tàu khu trục USS Cole của Mỹ năm 2000, khiến 17 thuỷ thủ thiệt mạng. Tại nhà tù của CIA, y đã chịu nhiều hình thức tra tấn khắc nghiệt như trấn nước, hay có một khẩu súng và một máy khoan điện chạy rồ bên tai.
Khi được hỏi về các phương pháp tra tấn đã phải chịu đựng, Nashiri liệt kê rằng y đã bị treo ngược gần một tháng, gần như chết đuối, bị húc vào tường hay phải đứng trong một chiếc hộp nhỏ trong suốt một tuần khiến chân sưng lên.
"Các hồ sơ mới giải mật cung cấp thêm thông tin về chương trình tra tấn của CIA và cho thấy sự tàn bạo của những phương pháp mà cơ quan này sử dụng trong các nhà tù khu vực đen bí mật ở nước ngoài", Jameel Japper, Phó giám đốc pháp lý của ACLU, cho hay.
