Mặc dù thuật ngữ vũ khí viba mới xuất hiện trong thời gian gần đây nhưng khái niệm về vũ khí xung điện từ đã có từ rất lâu, bắt nguồn từ các nghiên cứu về vũ khí hạt nhân của Mỹ trong những năm 1950.
Từ năm 1958, khi tiến hành thử nghiệm bom kinh khí (bom H), các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng một vụ nổ thử trên biển Thái Bình Dương đã gây cháy nổ các đèn chiếu sáng tại một hòn đảo ở Hawaii cách nơi tiến hành vụ nổ hàng trăm kilomét. Vụ nổ cũng đã làm gián đoạn họat động của các thiết bị sóng radio ở tận châu Úc.
Các nhà khoa học bắt đầu coi đây là một khả năng có thể khai thác trong lĩnh vực quân sự. Mỹ là quốc gia đi tiên phong trong việc nghiên cứu bom xung điện từ.
Bom xung điện từ - viết tắt theo tiếng Anh là EMP - là loại vũ khí năng lượng trực tiếp dựa trên ứng dụng bức xạ điện từ. Loại vũ khí này được thiết kế để phá hủy các cơ sở vật chất có sử dụng điện và điện tử ở một mục tiêu nhất định. Hầu hết các thiết bị ngày nay đều sử dụng điện.
Hầu hết các thiết bị điện và điện tử như máy vi tính, vô tuyến, tủ lạnh, xe hơi, điện thoại... sẽ bị vô hiệu hóa nếu bị bom EMP tác động.
 |
| Minh họa cơ chế tạo ra trường điện từ của bom xung điện. Nguyên tắc của nó là nhờ vào sức mạnh của vụ nổ trong phần lõi từ, tạo ra hiện tượng đoản mạch làm xuất hiện một trường điện từ rất lớn. Ảnh: Howstuffworks |
Nguyên tắc hoạt động của bom EMP là khi phát nổ, nó sẽ tạo ra một trường điện từ cực lớn làm nghẽn mạch và phá hủy về mặt vật lý các thiết bị điện tử trong phạm vi tác chiến.
 |
| Trường điện từ tạo ra từ vụ nổ của bom xung điện có thể "nướng chín" mạch điện của các thiết bị điện tử trong bán kính hoạt động của nó, không phân biệt quân sự hay dân sự. Ảnh: Survivalplus. |
Vũ khí viba còn được dùng để gây ra những tác động tới các chủ thể sinh học. Bom xung điện EMP năng lượng thấp được dùng trong việc chống biểu tình, bạo động. Khi hoạt động, các chùm sóng viba năng lượng thấp sẽ gây ngứa ngáy khó chịu buộc đám đông giải tán.
Dù mới được thử nghiệm nhưng vũ khí viba năng lượng cao đã cho thấy mức độ hủy diệt ghê gớm. Sóng viba được truyền đi với vận tốc ánh sáng sẽ dễ dàng làm đoản mạch và “nướng chín” các chíp điện tử cũng chư các mạch điện bên trong máy tính hay các thiết bị thông tin liên lạc.
Các hệ thống điện tử vốn là “tai mắt” của các hệ thống vũ khí hiện đại. Khi các hệ thống này bị vô hiệu hóa, sức chiến đấu của vũ khí bị vô hiệu hóa.
Các loại vũ khí không dùng điện như súng máy hay pháo phòng không có thể vẫn hoạt động nhưng hiệu quả chiến đấu sẽ bị suy giảm do các hệ thống chỉ thị mục tiêu không hoạt động.
So với vũ khí laser năng lượng cao, vũ khí viba có tính ứng dụng thực tế cao hơn và chi phí thấp hơn. Tuy nhiên, vũ khí này gây nhiều quan ngại về mặt đạo đức. Ngoài việc tiêu diệt các hệ thống vũ khí của đối phương bằng trường điện từ, vũ khí này còn gây nhiều nguy hiểm đối với con người, đặc biệt về mặt tâm sinh lý.
