Quần quật với các xét nghiệm thủy đậu và sốt Lassa, kỹ sư sinh học phân tử người Nigeria, Nnaemeka Ndodo vẫn phải làm việc cật lực đến nửa đêm vào những ngày đầu tháng 3 để tìm hiểu xem 6 công nhân xây dựng Trung Quốc có bị nhiễm SARS-CoV-2 hay không.
Ndodo thu thập mẫu bệnh phẩm từ một bệnh viện cách thủ đô Abuja một giờ lái xe, sau đó chờ 6 giờ để có kết quả của phòng thí nghiệm duy nhất có thể kiểm tra virus gây ra đại dịch Covid-19 ở Nigeria, quốc gia đông dân nhất châu Phi.
 |
| Nnaemeka Ndodo (ngoài cùng, bên phải) cùng các đồng nghiệp đang chạy đua với các xét nghiệm SAR-CoV-2 tại Nigeria. Ảnh: Bloomberg. |
Khoảng 3 tháng trở lại đây, Mologic, công ty có trụ sở tại Anh đã phối hợp với Viện Pasteur Dakar (Senegal), nghiên cứu cách rút ngắn thời gian xét nghiệm xuống còn 10 phút. Đây là công cụ giúp lục địa có hệ thống chăm sóc sức khỏe mỏng manh nhất thế giới đối phó với đại dịch Covid-19.
Trong điều kiện hạn chế về vật chất và nhân lực, các cơ quan y tế đang chạy đua để ngăn chặn sự lây lan của căn bệnh ở châu Phi, nơi chỉ chiếm 1% chi phí y tế toàn cầu nhưng mang 23% gánh nặng bệnh tật, bao gồm hàng trăm nghìn ca tử vong mỗi năm do sốt rét, HIV/AIDS và lao.
Nhanh hơn, rẻ hơn
Chỉ 36/54 quốc gia trên lục địa có khả năng xét nghiệm virus SARS-CoV-2. Việc gia tăng đột biến trường hợp nghi nhiễm có thể khiến các phòng thí nghiệm nơi đây quá tải. Hôm 15/3, Thủ tướng Ethiopia, Abiy Ahmed cho biết ông đã hợp tác với tỷ phú Trung Quốc Jack Ma để hỗ trợ 10.000-20.000 bộ dụng cụ xét nghiệm (test-kit), 100.000 khẩu trang và tài liệu hướng dẫn điều trị cho mỗi quốc gia châu Phi.
Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh châu Phi có trụ sở ở Ethiopia dự kiến sẽ phân phối 200.000 bộ xét nghiệm trên khắp lục địa vào tuần tới, chủ yếu từ TIB Molbiol GmbH, công ty dược phẩm có trụ sở tại Berlin (Đức).
“Không có sự thiếu hụt test-kit ở Châu Phi, nhưng điều chúng tôi muốn là xét nghiệm nhanh hơn, rẻ hơn để nhanh chóng xác nhận nếu xuất hiện ổ dịch và khoanh vùng nó trước khi bùng phát”, bà Rosanna Peeling, chủ tịch bộ phận nghiên cứu chẩn đoán tại Đại học London School of Hygiene and Tropical Medicine cho biết. “Đó vẫn còn là điều xa xỉ với châu Phi, không giống như châu Âu và Bắc Mỹ”.
Đây là lý do Mologic tìm đến khu vực này. Sử dụng công nghệ từ xét nghiệm thai nhi và sốt rét tại nhà, bộ dụng cụ kiểm tra SARS-CoV-2 bằng cách lấy nước bọt và finger-prick (lấy máu trên mao mạch ở ngón tay) của họ có thể sẵn sàng bán vào tháng 6 với giá dưới 1 USD.
Ở Châu Phi, chúng sẽ được sản xuất tại Senegal bởi diaTropix, một cơ sở do giám đốc Viện Pasteur, Amadou Alpha Sall, xây dựng.
“Chúng tôi đảm bảo rằng các bộ xét nghiệm này được bán với giá bằng chi phí sản xuất”, ông Joe Fitchett, Giám đốc y tế của Mologic chia sẻ. Công ty đã nhận được khoản tài trợ 1,2 triệu USD từ chính phủ Anh để phát triển test-kit.
8 triệu bộ test mỗi năm
Virus SARS-CoV-2 được phát hiện thông qua xét nghiệm ADN theo quy trình có thể mất vài giờ và chi phí hơn 400 USD tại một số cơ sở tư nhân.
Kể từ khi căn bệnh bí ẩn xuất hiện ở Trung Quốc, hơn 150.000 người đã bị nhiễm bệnh trên phạm vi toàn cầu, nền kinh tế thế giới lao đao, nhiều quốc gia đóng cửa biên giới, phong tỏa thành phố.
Mỹ với nguồn lực dồi dào và công nghệ y tế tiên tiến vẫn không đáp ứng kịp yêu cầu xét nghiệm trong bối cảnh các trường hợp lây nhiễm gia tăng đột biến.
 |
| Covid-19 đã lan rộng trên toàn cầu. Ảnh: Bloomberg. |
Mặc dù sự lây lan của virus tại châu Phi tương đối chậm, số bệnh nhân đã tăng cao vào tuần trước ở Ai Cập, Senegal và Nam Phi. Tổng số ca nhiễm lên gần 200 thuộc hơn 20 quốc gia, hầu hết bệnh nhân đã đi đến châu Âu trong thời gian gần đây.
Mologic cùng Viện Pasteur đủ năng lực sản xuất 8 bộ công cụ xét nghiệm mỗi năm. Họ có kế hoạch bán trực tiếp đến các chính phủ châu Phi, Liên minh vaccine và tiêm chủng toàn cầu và WHO, Fitchett cho biết. Mologic đang tìm cách mua lại một cơ sở nhằm tăng khả năng sản xuất lên 20 triệu test-kit/năm.
Việc đào tạo các đơn vị y tế cũng được tăng cường. 15 phòng thí nghiệm ở châu Phi đã nhận được hướng dẫn chẩn đoán virus từ Viện Pasteur Senegal. Nam Phi và 12 quốc gia khác trong khu vực cũng tăng cường năng lực xét nghiệm cho các cơ sở.
Tại Nigeria, giới chức y tế cố gắng tốc độ kiểm tra bằng cách đào tạo nhân viên tại các phòng thí nghiệm công cộng, Chikwe Ihekweazu, người đứng đầu Trung tâm kiểm soát dịch bệnh cho biết. Nước này đang đàm phán với đối tác và các nhà tài trợ để có nhiều test-kit hơn sau khi xác nhận 2 trường hợp nhiễm virus SARS-CoV-2.
“Thử nghiệm nhanh có thể là yếu tố làm thay đổi cuộc chiến đối với chúng tôi”, Ihekweazu cho biết. Ông nói thêm rằng các triệu chứng tương tự như sốt rét, căn bệnh phổ biến ở châu Phi, có thể làm phức tạp khâu chẩn đoán sớm.
Trước năm 2017, Nigeria chỉ có một nơi kiểm tra cúm nằm bên trong chiếc container tân trang. Sau đó phòng thí nghiệm được chuyển đến tòa nhà ba tầng mang tên National Reference Laboratory.
“Chúng tôi đang làm việc liên tục”, kỹ sư sinh học phân tử Ndodo nói sau khi kiểm tra máy móc mới bên trong phòng thí nghiệm hiện đại. “Cần phải tiếp tục công việc. Chúng tôi sẽ vượt qua căn bệnh này”.
