Bộ GTVT vừa có công văn trả lời kiến nghị của cử tri TP Hà Nội liên quan đến nguyên nhân, trách nhiệm khiến dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông đội vốn, chậm tiến độ suốt 1 thập kỷ.
Nội dung kiến nghị được cử tri Hà Nội gửi tới kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XIV cách đây hơn 2 tháng.
Tổng thầu không nghe chỉ đạo của Bộ GTVT
Trong văn bản trả lời cử tri, Bộ GTVT cho biết trách nhiệm chính khiến dự án chậm tiến độ, tăng tổng mức đầu tư thuộc phía Tổng thầu EPC là Công ty HH tập đoàn Cục 6 đường sắt Trung Quốc.
"Thời gian qua, mặc dù Bộ GTVT và các bên liên quan đã quyết liệt chỉ đạo nhưng dự án vẫn triển khai rất chậm, đến nay vẫn chưa thể hoàn thành và có nguy cơ kéo dài do một số nội dung tổng thầu không thực hiện theo chỉ đạo của Bộ GTVT", văn bản của Bộ nêu rõ.
 |
| Sau nhiều lần lỗi hẹn, dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông dự kiến khánh thành vào tháng 3/2019 nhưng đến nay chưa xong. Ảnh: Việt Linh. |
Ngoài ra, Bộ GTVT (chủ đầu tư) và Ban quản lý dự án Đường sắt chịu trách nhiệm trong công tác quản lý điều hành dự án. Tư vấn thiết kế bước lập dự án chịu trách nhiệm về chất lượng lập dự án đầu tư. Tư vấn giám sát chịu trách nhiệm trong công tác chỉ đạo thi công, quản lý tiến độ, chất lượng, giá thành xây dựng.
Trách nhiệm của UBND TP Hà Nội (chủ đầu tư GPMB) cũng được nhắc đến do để chậm trễ trong công tác GPMB.
Bộ GTVT cho biết các khó khăn vướng mắc của dự án đã được báo cáo Thủ tướng, Văn phòng Trung ương Đảng, Bộ Ngoại giao và Đại sứ Quán Trung Quốc để có các giải pháp nhằm đưa dự án vào khai thác sớm nhất.
Đồng thời, Bộ GTVT đã chỉ đạo Ban quản lý dự án Đường sắt chủ động rà soát các điều khoản trong hợp đồng EPC, xác định rõ trách nhiệm của tổng thầu và các bên liên quan để xử lý, giải quyết các khiếu kiện trong trường hợp cần thiết phù hợp với điều kiện của hợp đồng EPC.
Trước đó, trong phiên trả lời chất vấn trước Quốc hội ngày 5/6, Bộ trưởng GTVT Nguyễn Văn Thể tái khẳng định dự án còn 1% tiến độ gồm công tác xây lắp một số hạng mục nhỏ và việc chứng minh được an toàn hệ thống. Bộ GTVT đã thuê tư vấn Pháp đánh giá an toàn hệ thống. Tuy nhiên, ông Thể "né" câu trả lời khi nào dự án chính thức vận hành.
Mổ xẻ nguyên nhân đội vốn, chậm tiến độ
Sau gần 10 năm thi công, trải qua 3 nhiệm kỳ Bộ trưởng GTVT, dự án có tổng mức đầu tư dự kiến 8.770 tỷ đồng đã bị đội lên thành 18.000 tỷ đồng (tăng 9.231,6 tỷ đồng). Thời hạn khánh thành ban đầu là 2015 nhưng đến 2019 vẫn chưa đưa vào khai thác.
Trả lời cử tri, Bộ GTVT cho biết dự án chậm, tăng tổng mức đầu tư do nhiều nguyên nhân bao gồm cả chủ quan và khách quan.
Nguyên nhân chủ quan gồm có việc Tổng thầu EPC thiếu kinh nghiệm trong triển khai thực hiện dự án tổng thể theo hình thức hợp đồng EPC, đồng thời chưa thực hiện theo đúng cam kết về tiến độ, thiếu kinh nghiệm trong việc thiết kế. Cách thức triển khai dự án ở mỗi nước có sự khác biệt dẫn đến công tác quản lý điều hành của tổng thầu còn nhiều lúng túng.
 |
| Trải qua 8 lần lỗi hẹn, dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông vẫn chưa đi vào vận hành. Đồ họa: Phượng Nguyễn. |
Thiết kế cơ sở ban đầu của dựa án còn sơ sài, chưa lường hết được quy mô, tính chất, công năng nên phải điều chỉnh tại bước thiết kế kỹ thuật. Dự án phải chờ nhà tài trợ phê duyệt hợp đồng, cấp hiệu lực cho hiệp định vay vốn bổ sung kéo dài.
Ngân hàng cung cấp vốn vay là China Eximbank không thiết lập đại diện thường trú tại Việt Nam, ảnh hưởng đến hiệu quả điều hành cấp vốn.
Công tác giải ngân của hiệp định vay bổ sung gặp nhiều vướng mắc do các bên chưa thống nhất được ý kiến pháp lý (hiệp định vay bổ sung được ký từ 11/5/2017 nhưng đến 28/12/2017 mới thống nhất được ý kiến pháp lý và đến cuối tháng /4/2018 mới thống nhất được 13 điều kiện cho lần giải ngân đầu tiên).
Đáng chú ý, Bộ GTVT cho biết các quy định và chế tài xử lý đối với họp đồng EPC tại Việt Nam còn chưa đầy đủ nhưng hợp đồng vẫn được ký kết.
Về nguyên nhân khách quan, Bộ GTVT cho rằng tổng tỷ lệ lạm phát trong 3 năm đầu thực hiện dự án (2008-2011) đạt 49,83%, ảnh hưởng lớn đến giá nhân công, vật tư, vật liệu xây dựng và khiến dự án bị đội vốn. Công tác GPMB tại trung tâm thành phố Hà Nội rất chậm và phức tạp cũng khiến dự án bị kéo dài.
Ngoài ra, yếu tố khác biệt về quy định giữa hai quốc gia về các tiêu chuẩn kỹ thuật, quy trình, quy phạm trong bước thiết kế, thi công và dự toán cũng gây khó khăn trong công tác điều hành, tổ chức thực hiện.
Theo Bộ GTVT, sự kiện Trung Quốc hạ đặt giàn khoan HD981 trong thềm lục địa của Việt Nam đầu tháng 5/2014 đã góp phần kéo dài tiến độ dự án (mất hơn 1 năm hạn chế các hoạt động xây dựng của tổng thầu).
Dự án đường sắt đô thị Hà Nội, tuyến Cát Linh - Hà Đông được đầu tư xây dựng bằng vốn vay ODA của Chính phủ Trung Quốc theo Hiệp định khung ký ngày 30/5/2008. Tổng mức đầu tư hơn 18.000 tỷ đồng.
Tổng thầu EPC do phía Trung Quốc chỉ định là Công ty Hữu hạn Tập đoàn Cục 6 đường sắt Trung Quốc. Tư vấn giám sát được tổ chức đấu thầu, đơn vị trúng thầu là Công ty TNHH giám sát xây dựng Viện nghiên cứu thiết kế công trình đường sắt Bắc Kinh.
