Với những người có trí nhớ tốt và hiểu về kinh tế, làn sóng bitcoin gần đây gợi cho họ cả cảm giác phấn khích và kinh sợ. Nó sở hữu đầy đủ dấu hiệu của một vụ bong bóng kinh tế - bong bóng bitcoin.
Trong vài ngày qua, có người đã kiếm được cả nghìn USD tiền lãi nhờ bitcoin tăng giá. Biểu đồ tăng giá của bitcoin trong một năm qua chứng kiến sự tăng trưởng theo chiều thẳng đứng nhưng đầy bất trắc.
Sự hào nhoáng của đồng bitcoin khiến nhiều người băn khoăn có nên tham gia vào cuộc chơi này ngay lập tức trước khi trở nên quá muộn hoặc quá đắt.
 |
| Biểu đồ giá và giá trị vốn hóa của đồng bitcoin trong một năm qua. Ảnh: Coinmarket. |
Theo Mashable, trước khi đưa ra “quyết định của cuộc đời”, hãy nhớ đến những vụ như bong bóng hoa tulip, bong bóng Dot-Com, hay mới nhất là bong bóng bất động sản. Tất cả đều có điểm chung gồm:
- Mọi người đều nói về nó
- Người dùng đưa ra quyết định quan trọng của cuộc đời dựa vào nó
- Có những dự đoán tươi sáng đến mức cực đoan về tương lai
- Những ý kiến hoài nghi về tương lai của nó bị che mờ
Các phương tiện truyền thông hiện ngập tràn thông tin về Bitcoin. Ngày càng nhiều những câu chuyện về việc người ta làm những điều kỳ lạ để sở hữu Bitcoin. Cùng với đó là những dự đoán. Nhiều người tin rằng Bitcoin có thể tăng giá lên 50.000 USD trong tương lai gần.
Chuyện xưa như trái đất
Không nói đến những mốc giá trị, diễn biến của Bitcoin tạo cảm giác quen thuộc một cách đáng ngờ. Thực tế là chúng ta có thể đang ở trong một quả bong bóng nhưng không nhận ra sự đáng sợ của nó, giống như diễn biến của các vụ vỡ bong bóng kinh tế 150 năm qua.
“Chúng tôi phát hiện ra toàn bộ cộng đồng đột ngột thay đổi tâm trí của họ, tập trung vào một chủ đề và điên cuồng chạy theo nó; hàng triệu người đồng thời bị gây ấn tượng với một ảo tưởng và chạy theo cho đến khi sự chú ý của họ bị đánh lừa”, Charles Mackay viết trong cuốn hồi ký về những ảo tưởng phổ biến của đám đông. Nhà báo người Scotland này phát hiện ra một mẫu hành vi không phù hợp vào năm 1841.
 |
| Giá hoa tulip giai đoạn cuối 1636 đến tháng 5/1637. |
Trong cuốn sách đó, Mackay viết về bong bóng hoa tulip, vụ việc xảy ra cách đây 400 năm. Giống với cách Bitcoin tăng giá điên cuồng vài tuần cao, giá của hoa tulip tại Hà Lan cũng tương tự vào thời điểm mùa đông năm 1636.
Tuy nhiên, ít nhất với hoa tulip, người ta còn có một thực thể nào đó để cầm, nắm, trao đổi. Sự bùng nổ của hoa tulip kéo dài đến mức tạo ra hàng loạt công việc mới của ngành này, thay đổi số phận của nhiều người, tạo ra cả luật mua bán hoa tulip.
Tuy nhiên, đến một mức độ nào đó, cả người bán và người mua đều tỏ ra nghi ngờ (mua đi, bán lại để kiếm lời nhanh), Mackay viết, niềm tin vào thị trường tulip dần biến mất, dẫn đến giá sụt giảm.
Những người trồng hoa tulip với cam kết bán được ở mức giá nhất định phát hiện ra bỗng nhiên chẳng ai muốn trả mức giá đó. Bong bóng tulip vỡ và rất nhiều người từng giàu có nhờ hoa tulip trắng tay. Thậm chí cả những người không tham gia vào ngành kinh doanh này cũng bị ảnh hưởng bởi suy thoái kinh tế.
Trí khôn của đám đông
Viết cho Slate vào 2015, Mark Joseph Stern chỉ ra: “Cảm giác rùng rợn của một cuộc rượt đuổi làm giảm khả năng đánh giá một cách hợp lý giá trị thực tế của vật thể. Sự sẵn sàng của số đông người khác khiến tư duy logic của bản thân tôi bị ngưng trệ”.
Ngay lúc này, không ai biết giá trị chính xác của Bitcoin ở mức nào. Khác với đồng dollar, không có một giá trị cơ bản nào làm thước đo trực tiếp cho nó. Nó cũng không hạn chế ở một quốc gia nào, không gắn bó với một doanh nghiệp nào (chẳng hạn cổ phiếu của một công ty). Về mặt lý thuyết, số lượng của nó là hạn chế nhưng lại không ai biết, khi nào ngành công nghiệp đào Bitcoin chấm dứt.
Không ai biết giá trị đích thực của Bitcoin ở ngưỡng nào
Công thức thường gặp của những vụ bong bóng tài chính là: Một kết quả bất ngờ xuất hiện (ở đây là việc Bitcoin bất ngờ tăng giá), sau đó là bùng nổ kinh tế, dẫn đến sự hưng phấn, đẩy giá tài sản cao hơn.
Sự hưng phấn này mất đi khi một vài nhà đầu tư bỗng nhiên tạm dừng mở rộng. Ngay khi những người khác làm theo, sự sụt giảm giá trị sản phẩm tăng lên dẫn đến vỡ bong bóng tài chính.
Bitcoin rõ ràng đang trong giai đoạn hưng phấn. Giai đoạn này kéo dài bao lâu thì không ai đoán được nhưng Bitcoin và những người ủng hộ nó không thể nào vượt qua được lịch sử, theo Mashable. Bong bóng này có thể còn phình to thêm nhưng một vụ nổ bất ngờ đang đến.
Vấn đề chỉ là khi nào nó sẽ xảy ra.
