Bà Tôn Nữ Thị Ninh cho rằng các cường quốc trên thế giới không thể tiếp tục bất đồng về những diễn biến trên Biển Đông. Zing.vn xin giới thiệu nội dung cuộc phỏng vấn giữa bà với kênh Deutsche Welle (DW).
- DW: Liên minh châu Âu có nên tích cực tham gia vào khủng hoảng Biển Đông hiện tại?
- Bà Tôn Nữ Thị Ninh: Những thế lực lớn trên thế giới, trong đó có Liên minh châu Âu, đôi khi cần tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vì mục đích hòa bình và an ninh tại một số vùng trên thế giới. Chẳng hạn, Mỹ luôn tuyên bố là một cường quốc ở Thái Bình Dương và đã có các phát ngôn mạnh mẽ về hành động khiêu khích của Trung Quốc trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Việt Nam. Liên minh châu Âu vốn có quan hệ rất tốt với Việt Nam lại chưa có tuyên bố rõ ràng và mạnh mẽ như vậy.
 |
| Bà Tôn Nữ Thị Ninh. Ảnh: DW |
Liên minh châu Âu (EU) vẫn còn dè dặt về vấn đề này, như thể đây chỉ là vấn đề giữa Việt Nam và Trung Quốc. Sự thật là quy mô của vấn đề thuộc cấp khu vực, và trong một số phương diện có thể ở phạm vi toàn cầu. Trung Quốc có thể đưa giàn khoan tới bất kỳ vùng nào trong đường 9 đoạn mà họ tuyên bố chủ quyền. Tuy nhiên họ cố tình chọn vị trí gần Việt Nam.
Sự nguy hiểm của vấn đề ở chỗ, như cách nói của người Việt, là “đầu xuôi đuôi lọt”. Đối với Trung Quốc thì đây là một dự án thử nghiệm. Nếu thành công, đây sẽ là thông điệp tới các nước khác trong khu vực, cũng có nghĩa là cộng đồng quốc tế không thay đổi được gì. Đây là nỗ lực của Trung Quốc để củng cố chủ quyền trong vùng biển tranh chấp chiếm tới 80% trên Biển Đông.
Liên minh châu Âu chưa đáp ứng được sự trông đợi từ Việt Nam và một số nước Đông Nam Á, vì ưu tiên của EU trong khu vực về kinh tế và văn hóa cao hơn so với địa chiến lược và địa chính trị. Tôi cho rằng đây là thời điểm mà EU cần mở rộng vai trò để trở thành một trục thế giới đa cực. Chúng ta cần tìm ra cách khiến Trung Quốc hiểu rằng con đường duy nhất trở thành cường quốc là được các quốc gia khác công nhận và tôn trọng, nếu họ tuân thủ luật pháp quốc tế và tôn trọng tất cả các nước.
Trung Quốc đang cố xây dựng khái niệm “Thái bình dưới trướng Trung Quốc” (pax sinica) trong khu vực trước tiên. Việc này khiến tất cả mọi người lo ngại, nhưng với quốc gia như Việt Nam thì càng đáng lo ngại hơn vì chúng tôi phải chịu đựng những hành động khiêu khích của Trung Quốc. Bắc Kinh đang sử dụng vũ lực và tự cho mình tiếng nói đơn phương trong hải phận quốc tế trong khu vực này của thế giới. Hành động của Trung Quốc cần xem là nguyên nhân quan ngại sâu sắc không chỉ của Việt Nam mà với tất cả các nước ngoài khu vực.
 |
| Trung Quốc ngang nhiên đưa giàn khoan Hải Dương 981 vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Ảnh: DPA |
- Việt Nam mong muốn những hỗ trợ gì từ EU?
- Các nước EU nên bày tỏ quan điểm rõ ràng và mạnh mẽ hơn. Ít ra, khối này cần gọi tên các hành động của Trung Quốc đúng với bản chất là "những hành động khiêu khích đơn phương gây nguy hiểm cho hòa bình và an ninh khu vực". Các Ngoại trưởng châu Âu có thể đem vấn đề ra thảo luận tại diễn đàn khu vực ASEAN, Đông Á, hoặc tại diễn đàn UNCLOS.
Xung đột nổ ra mỗi tuần. Do vậy nếu các nước lớn không lên tiếng kịp thời sẽ là điều gây thất vọng. Từ đó càng chỉ làm Bắc Kinh có lợi.
- Bà có cho rằng các nước trong khu vực, đặc biệt là Trung Quốc, sẽ chấp nhận vai trò lớn hơn của EU trong xung đột?
- Trung Quốc sẽ không chấp nhận điều này. Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Trung Quốc, bà Phó Oánh, từng phát biểu tại Đối thoại Shangri-La rằng Mỹ không có vai trò trong căng thẳng Trung - Việt. Tôi nghĩ các cường quốc cần nói với Bắc Kinh, rằng điều quan trọng trong thế giới này nay là tuân thủ luật pháp quốc tế, và mỗi người có nghĩa vụ bảo đảm điều này.
Hành động đơn phương của Trung Quốc là sự vi phạm trắng trợn luật pháp quốc tế. Việt Nam là một nước nhỏ và không thể khiêu khích một nước mạnh như Trung Quốc. Trong quan hệ với Trung Quốc, chúng tôi luôn thực hiện tự kiềm chế.
