Có 2 con nhỏ đều trong giai đoạn phát triển, mỗi tuần, bà Trang (41 tuổi, ngụ TP Thủ Đức) đều đặn nấu món canh củ dền hầm xương trong bữa ăn. Với màu đỏ đặc trưng, kết hợp cà rốt, khoai tây, tô canh hầm này trở thành món khoái khẩu của cả gia đình.
“Bất kỳ thực phẩm nào cũng không nên ăn quá nhiều hay liên tục, do đó, tôi luôn lựa chọn đa dạng các loại rau, củ, quả trong bữa cơm cho gia đình”, bà Trang nói với Zing.
Bác sĩ chuyên khoa II Dương Thị Kim Loan, Trưởng khoa Dinh dưỡng lâm sàng, Bệnh viện Thống Nhất TP.HCM, đồng ý với quan điểm này.
Chuyên gia cho biết do màu đỏ đặc trưng mà củ dền thường được các bà nội trợ tin tưởng để nấu bồi bổ cho trẻ nhỏ. Tuy nhiên, tác dụng ngược khi ăn nhiều loại củ lại ít ai chú ý.
Màu đỏ đặc trưng khiến củ dền “bị hiểu lầm”
Theo bác sĩ Dương Thị Kim Loan, củ dền là thực phẩm giàu dinh dưỡng, nhiều chất xơ, vitamin C, kali, sắt, B9 và mangan, ngoài ra còn có hàm lượng nitrat vô cơ nhiều so với các loại rau củ quả khác.
“Chính vì có hàm lượng dinh dưỡng cộng với màu đỏ đặc trưng khiến củ dền bị hiểu lầm là có tác dụng đối với hồng cầu, bổ máu, phục hồi sức khỏe nhất là trẻ nhỏ, tốt cho người bị vết thương chảy máu,… thực chất điều này không đúng, bởi chưa có nghiên cứu nào cho thấy màu đỏ của củ dền có liên quan đến việc tái tạo hồng cầu trong cơ thể”, bác sĩ Loan nói.
Không những thế, chuyên gia này cũng cảnh báo việc ăn nhiều củ dền trong thời gian cũng có thể gây tác dụng ngược.
 |
| Màu đỏ tía đặc trưng của củ dền khiến nhiều người lầm tưởng thực phẩm này có tác dụng bổ máu. Ảnh: Pixabay. |
Nguyên nhân xuất phát từ hàm lượng nitrate cao khiến chất này tích tụ trong cơ thể, các vi khuẩn trong đường ruột sẽ chuyển hóa nitrat thành nitrite, gây hiện tượng tăng Methemoglobin máu.
Chuyên gia lý giải tăng Methemoglobin máu là tình trạng đặc trưng bởi gia tăng số lượng Hemoglobin bất thường (MetHb) do Fe trong thành phần Heme của Hemoglobin bị oxy hoá.
MetHb chuyên chở oxy đến mô tế bào nhưng nó không thể giải phóng oxy cho tế bào sử dụng gây hiện tượng thiếu oxy mô xanh tím, khó thở, co giật…
Hiện tượng MetHb có thể là bẩm sinh do thiếu men tạo hồng cầu hoặc mắc phải do tiếp xúc nguồn nước bẩn, thuốc, thực phẩm có nhiều Nitrate (củ dền đỏ, rau dền,… nước bẩn).
 |
| Xi lanh mẫu máu màu xanh lam đậm của bệnh nhân thiếu oxy. Ảnh: The New England Journal of Medicine. |
Tháng 9/2020, một bé trai 2 tháng tuổi (ngụ tỉnh Long An) được chẩn đoán suy hô hấp nặng, phải thở máy thông số cao. Theo kinh nghiệm của các bác sĩ Bệnh viện Nhi đồng Thành phố (TP.HCM), thói quen ăn củ dền trong thai kỳ của mẹ bé có thể là nguyên nhân gây ra bệnh cảnh này.
Trước đó, bé trai 8 tuổi (ngụ tại Cần Thơ) cũng được chuyển đến cấp cứu tại Bệnh viện Nhi đồng 1 trong tình trạng các đầu chi tím tái.
Bác sĩ đã xét nghiệm nhanh Co-oximetry xác định chẩn đoán ngộ độc Methemoglobin. Rất may là Bệnh viện Nhi Đồng 1 còn một ống thuốc giải độc Methylene Blue.
Biểu hiện của hội chứng MetHb
Theo bác sĩ Loan, các triệu chứng suy hô hấp, tím tái, máu chuyển màu… liên quan rau, củ nói chung hay củ dền nói riêng chính tăng số lượng Hemoglobin bất thường (MetHb) do nồng độ nitrate cao trong các loại thực phẩm này.
Đối tượng nguy cơ cao nhất gặp hội chứng này chủ yếu là trẻ nhỏ dưới 6 tháng tuổi. Nguyên nhân là khi hấp thu nhiều củ dền, lượng nitrat, nitrit tương đương cũng được tích tụ lớn.
Trẻ nhỏ có một số đặc điểm sinh lý khác với trẻ lớn hơn và người lớn, nhất là sự chuyển hóa các chất chưa hoàn chỉnh.
 |
| Chuyên gia khuyến cáo không nên dùng nước ép củ dền để pha sữa cho trẻ nhỏ hay cho trẻ ăn số lượng quá nhiều. Ảnh: Freepik. |
“Trẻ nhỏ dưới 6 tháng tuổi có nguy cơ tăng số lượng Hemoglobin bất thường (MetHb) do lượng axit trong dạ dày thấp, đồng thời khi ăn thực phẩm giàu Nitrate sẽ được vì khuẩn trong ruột chuyển thành Nitrite là chất oxy hóa mạnh, sẽ chuyển Hemoglobin thành MetHb”, bác sĩ Loan lý giải.
Đối với trẻ lớn, người lớn, khi ăn các loại rau, củ, quả chứa nitrat, sự chuyển hóa các chất trong cơ thể hoạt động tốt hơn, do đó, vấn đề ngộ độc khó xảy ra.
Triệu chứng thường gặp của tăng MetHb là môi xanh tím, tím các đầu ngón tay chân, trường hợp nặng sẽ có dấu hiệu tím tái toàn thân, máu có màu chocolate, suy hô hấp.
“Pha sữa cho trẻ nhỏ bằng nước củ dền, rau dền là một chống chỉ định vì gây hiện tượng ngộ độc methemoglobin, giảm khả năng trao đổi oxy của cơ thể và đưa đến hiện tượng giảm oxy”, bác sĩ Loan thông tin.
Chuyên gia khuyến cáo khi pha sữa cho trẻ nhỏ, cha mẹ không nên dùng các loại nước rau, nước trái cây,... nhất là củ dền. Ngoài ra, các loại rau, cháo, thức ăn cho trẻ cũng không nên lưu trữ qua đêm vì nguy cơ nhiễm độc cao.
