Adaptation (2002)
(Zing) - Kịch bản chuyển thể mang theo nỗi trăn trở của Charlie Kaufman - "Tôi muốn làm một phim thuần tuý nói về hoa lan, về niềm đam mê tinh khiết."
 |
|
Một cảnh trong phim |
"Tôi không muốn nhồi nhét vào đó tình dục hay súng ống, xe rượt đuổi hay ma tuý, hay các nhân vật nhận ra bài học về giá trị cuộc đời hay trở nên yêu ai đó hay phải vượt qua muôn ngàn gian khó để cuối cùng thành công không án mạng. Cuốn sách này không như thế, và cuộc đời này cũng không như thế…”
Charlie Kaufman là một nhà biên kịch. Anh nhận hợp đồng chuyển thể một cuốn sách nói về loài hoa lan. Cuốn sách không có truyện, đó chỉ là những ghi chép của một nhà báo theo chân một tay trộm hoa phong lan và nói về sự đam mê hoa lan của một con người… Charlie Kaufman bế tắc. Anh muốn làm một bộ phim thể hiện được tinh thần trong sáng ấy.
 |
|
Poster phim |
Không tình dục, không súng ống, không rượt đuổi, không có mọi thứ thông thường một bộ phim thường có… Charlie Kaufman bị mắc kẹt giữa ngổn ngang ý nghĩ. Các nhà sản xuất kêu gọi, gào réo... “Kịch bản đâu? Kịch bản đâu? Kịch bản đâu? Hãy thêm thắt những tình tiết giật gân vào đó”...
Có bao nhiêu người làm phim trăn trở như Charlie Kaufman?
Làm phim để làm gì? Để tạo ra những đỉnh điểm giật gân, cho người xem choáng váng, ngất ngây, bất ngờ, sung sướng, hạnh phúc, sợ hãi, đau khổ, bật khóc rồi ra về trong sự khoan khoái? Hay làm phim, để chia sẻ một điều ta tâm đắc. Về vẻ đẹp thuần khiết của loài hoa lan như cuốn sách của nữ phóng viên Susan Orlean khi bà bị chinh phục trước sự đam mê của một tay trộm lan quý John Laroche. Làm sao chuyển tải sự đam mê thánh thiện ấy lên phim?
 |
|
Hoa phong lan cũng là một nhân vật |
Điện ảnh không phải sân khấu. Điện ảnh không phải văn học. Sân khấu thì nói, văn học thì tả, điện ảnh thì phải bày ra cho thấy. Bày ra cho khán giả thấy gì? Bông hoa phong lan trắng ngần - như mọi loài hoa lan khác? Hay người đàn ông bước tới loài hoa lan, run rẩy trước vẻ đẹp của nó? Làm sao để người xem có thể cảm nhận hết những điều đó?
Quan trọng hơn, làm sao để giữ chân người xem suốt bộ phim chỉ toàn nói về hoa lan, thật thuần khiết? Nói đúng hơn, làm sao để nhà sản xuất đồng ý bỏ tiền ra làm một phim như thế?
Charlie Kaufman có cậu em trai sinh đôi - Donald Kaufman. Mà theo kiểu ta thấy trên phim, cậu em này không nhiều tài năng mấy. Cậu ta có vài ý tưởng. Nhưng chỉ là vài motif thông thường. Cậu ta "chợ búa", điều này chắc chắn.
 |
|
Hai anh em sinh đôi |
Quan điểm của Donald: Làm phim phải giật gân, phải ly kỳ. Trong khi cậu ta cũng ngồi cắn bút với vài ba ý tưởng cũ xì, thì Charlie, trong sự bực bội và không kém phần mỉa mai giễu cợt, “đẻ” ra cả đống ý tưởng bệnh hoạn, quái gở, ly kỳ, giật gân không tả nổi cho Donald khỏi làm phiền anh nữa. Donald chụp lấy, như con cá đói thấy mồi chưa đáp xuống mặt nước đã bay lên đớp vậy. Rồi anh viết nhanh thành một kịch bản phim. Hollywood mua ngay lập tức....
 |
|
Nicolas Cage đảm nhiệm cả hai vai |
Đâu chỉ mua. Mấy tay sản xuất phim gọi điện cho Charlie phàn nàn "Ê anh bạn, lâu quá rồi đó. Kêu thằng Donald giúp một tay đi. Thằng em ông có nhiều ý tưởng "hay" lắm. Mà nhanh nhạy nữa"... Mấy cái ý tưởng vớ vẩn của Charlie nhổ toẹt ra đó bỗng chốc trở thành món hàng đắt giá, nhưng lại đem "vinh quang" về cho Donald trong chốn làm phim vốn chỉ biết tiền và tất cả những thứ gì hái ra tiền!!!
Thế là Donald vào cuộc, giúp ông anh lề mề cả ngày chỉ biết quanh quẩn trong phòng. Phải thâm nhập thực tế xem cái bà phóng viên kia ra sao chứ. Cả cái gã trộm lan nữa, làm sao không có chuyện hai người không dan díu. Phim không có tình yêu thì ai muốn xem!
 |
Còn Charlie đi học lớp viết kịch bản. Anh rụt rè giơ tay hỏi thầy: "Thầy ơi, tôi muốn làm một phim mà không có giết người, không có tình dục, không có ma tuý, không có rượt đuổi gì hết!!!".
Cả lớp ngớ người.
Ông thầy trố mắt, hỏi "Có khùng không “cha nội”. Bộ trên thế giới không có chuyện gì xảy ra hả? Người ta giết người mỗi ngày. Chiến tranh, thảm sát, ở mọi nơi trên thế giới, mỗi ngày. Người ta yêu nhau, rồi thất tình. Con đánh mẹ. Đủ thứ chuyện. Nếu “ông nội” không tìm ra cái gì hay ho trên đời thì đừng có làm cái “c*t” gì hết. Tôi không có bỏ ra hai giờ đồng hồ quý báu của cuộc đời mình để xem cái phim không có gì xảy ra của “cha nội” đâu".
Charlie tắt đài. Vậy là phải có những thứ đó mới ra phim. Mà anh đâu có muốn phim như vậy vậy. Cuốn sách của nữ phóng viên kia thuần khiết quá. Hoa lan thuần khiết quá. Anh muốn đem những cảm xúc rất thực ấy lên phim...
|
Cuối cùng, Donald vào cuộc. Chỉ trong vòng 15 phút cuối cùng, mọi thứ đều đảo lộn. 15 phút cuối cùng ấy, có trọn vẹn những gì Charlie Kaufman chẳng hề muốn đụng vào: tình dục, ma tuý, xe rượt đuổi, bắn giết. 15 phút cuối cùng ấy "cứu" bộ phim của Charlie không bị đá văng khỏi các hãng phim, vì nó đã "hợp đủ tố chất" để thành một phim Hollywood. 15 phút cuối phim ấy, là một cái cười mỉa mai giễu cợt của Charlie Kaufman, như cái kiểu ông từng xổ toẹt ra một bãi cho cậu em Donald...
Charlie Kaufman viết về cách anh sống, với muôn vàn khó khăn. Cậu em sinh đôi Donald của anh sống theo cách mà anh ta viết, với đủ thứ điều ngu ngốc. Susan viết về cuộc đời, nhưng không thể sống như chính cuộc đời ấy. Cuộc đời của John là một cuốn sách chờ để được chuyển thể thành phim.
Một câu chuyện, bốn cuộc đời. Và một triệu cách để cho đi đến kết thúc.
 |
Adaptation (Kịch bản chuyển thể) không chỉ là một phim như thế. Nếu liên hệ với đời sống thật của những yếu tố trong phim, cái mỉa mai và sự trăn trở của nó còn cao hơn thế. Có một nhà biên kịch tên Charlie Kaufman ngoài đời. Có một cuốn sách tên Kẻ trộm lan được xuất bản. Về John Laroche, một tay trộm hoa phong lan có thật. Do một nữ phóng viên có thật tên Susan Orlean ghi chép lại.
 |
|
Donald Kaufman, phải chăng là một con người khác bên trong nhà biên kịch Charlie Kaufman? |
Chỉ có Donald Kaufman là không có thật. Donald Kaufman, phải chăng là một con người khác bên trong nhà biên kịch Charlie Kaufman. Một "nhân cách khác", để Charlie có thể tồn tại. Để ông bươn chải cho cuộc sống của mình với những kịch bản phim câu khách rẻ tiền. Để nuôi một Charlie Kaufman luôn trăn trở với một bộ phim thuần khiết. Một bộ phim đúng nghĩa. Một bộ phim đầy đam mê.
Nhưng bao giờ, những nhà biên kịch tâm huyết như Charlie Kaufman mới hết trăn trở về bộ phim của mình như thế. Và họ còn phải tự “giết” chết bao nhiêu Donald Kaufman để cứu sống tâm hồn mình?
Phan xi nê
