Một phần tư thế kỷ trôi qua từ ngày Ajax giành chức vô địch UEFA Champions League sau khi đánh bại AC Milan hùng mạnh trong trận chung kết tại Vienna (Áo), song kỳ tích mà đội quân từ Hà Lan thiết lập trong mùa giải ấy tới giờ vẫn chưa bị xô đổ.
 |
| Kluivert và các cầu thủ Ajax bật khóc khi ăn mừng chức vô địch Champions League với tuổi trung bình 23. Ảnh: Getty. |
Bất khả chiến bại
Trong cả mùa 1994/95, Ajax không thua bất kỳ trận nào tại hai đấu trường chính là UEFA Champions League và giải VĐQG Hà Lan và vô địch ở cả hai mặt trận này.
Tại đấu trường trong nước, Ajax đá 34 trận, thắng 27, hòa 7, ghi tới 106 bàn, tức trung bình xấp xỉ 3 bàn/trận. Kình địch lớn bậc nhất của Ajax trong lịch sử, PSV Eindhoven, năm đó có "Người ngoài hành tinh" Ronaldo trong đội hình nhưng vẫn thua Ajax trong cả hai lượt trận với tổng tỷ số 1-5.
Số trận Ajax ghi 4 bàn vào lưới đối thủ mùa năm đó rất nhiều. Đội bóng của HLV Louis van Gaal thậm chí vùi dập đối thủ đến 7,8 bàn như khi thắng Sparta Rotterdam hay Willem II.
 |
| Đội hình Ajax ra sân trong trận chung kết với Milan, gồm 8 cầu thủ trưởng thành từ lò đào tạo. Ảnh: Getty. |
Người ta có thể nghĩ Ajax là thằng chột làm vua xứ mù tại Hà Lan. Song, tại UEFA Champions League, sức mạnh của đội quân dưới tay Van Gaal thậm chí còn đáng sợ hơn. Họ mở màn giải đấu bằng chiến thắng 2-0 nhẹ nhàng trước nhà ĐKVĐ AC Milan trên sân nhà.
Đến trận lượt về tại San Siro, Ajax lại thắng tiếp Milan 2-0 để chiếm ngôi đầu bảng. Milan ngày đó không phải dạng vừa khi vẫn sở hữu những cái tên sừng sỏ như Paolo Maldini, Franco Baresi, Ruud Gullit, Albertini, hay Savicevic.
Daniele Massaro của Milan ngày ấy phải thừa nhận: "Họ quá sáng tạo, quá nhanh và không cho chúng tôi thở để chơi bóng. Milan hoàn toàn mất phương hướng".
Báo chí thế giới ngày ấy từng sốc khi chứng kiến sức mạnh của đội quân tới từ Hà Lan. Họ không nghĩ dưới tay Van Gaal, Ajax có thể trở lại mạnh mẽ đến vậy, dù tại World Cup 1994, những tín hiệu về một lứa cầu thủ trẻ tài năng nữa của Hà Lan đã sớm xuất hiện qua hình ảnh Marc Overmars hay Frank de Boer.
Dẫu vậy, trận chiến đưa danh tiếng của Ajax vươn tầm thế giới diễn ra tại bán kết Champions League năm đó với đối thủ Bayern Munich. Đó không đơn thuần chỉ là một trận bán kết cúp châu Âu. Ajax đại diện cho Hà Lan, còn Bayern đại diện cho Đức, là một trong những mối thâm thù lớn nhất lịch sử bóng đá châu Âu.
Lượt đi, Ajax cầm hòa Bayern 0-0 trên đất Đức. Trên đất Hà Lan ở lượt về, Ajax vùi dập "Hùm xám" 5-2. Hàng công Overmars, Litmanen, Finidi George tỏa sáng khi ghi 4 bàn, tiền vệ Ronald de Boer ghi bàn còn lại.
Người Đức thẫn thờ khi bị Ajax đè bẹp. Đó là lần đầu tiên trong lịch sử, Bayern thua 5 bàn tại đấu trường châu Âu. Báo chí Đức gọi đó là nỗi hổ thẹn lớn nhất lịch sử, trong khi Ajax và Hà Lan hả hê.
Tuổi trung bình của đội hình Ajax khi ấy chỉ là 23. Phần lớn đều là thành viên trưởng thành từ lò đào tạo của CLB và sau này sẽ trở thành huyền thoại bóng đá thế giới như Van der Sar, anh em nhà De Boer, Edgar Davids, Seedorf, Overmars, Patrick Kluivert.
Tương lai rõ ràng nằm trong tay Ajax và bóng đá Hà Lan. Dẫu vậy, trận chiến quyết định tại Milan ở chung kết lại không dễ dàng với Ajax trẻ trung của Van Gaal.
Số một lịch sử
Milan của Fabio Capello sau khi chứng kiến Ajax đè bẹp Bayern đã nhất quyết không để thế trận ngày đó tái diễn. Nhà ĐKVĐ Champions League phòng ngự cực chắc và suýt ghi bàn trong hiệp 1. Trong phòng thay đồ, Rijkaard, người nổi tiếng trầm tính, lên tiếng: "Chúng ta cần đá nhanh hơn".
Thay đổi Rijkaard đề xuất cho thấy hiệu quả tức thì. Ajax đá hay hơn trong hiệp 2 và lấn lướt Milan. Dẫu vậy vấn đề mới lập tức lộ diện. Litmanen bị Desailly kèm quá chặt và hoàn toàn bị cô lập. Số 10 người Phần Lan là cầu thủ hay nhất của Ajax trong cả mùa giải. Việc Litmanen bị cô lập khiến Ajax gặp quá nhiều khó khăn trong việc tấn công.
 |
| Chức vô địch Champions League 1995 là lần cuối cùng Ajax lên đỉnh châu Âu. Ảnh: Getty. |
Khi trận đấu chỉ còn 20 phút, Van Gaal rút Litmanen và tung cầu thủ trẻ mới 18 tuổi Kluivert vào sân. Milan rõ ràng không chuẩn bị cho lá bài bất ngờ này. Khi trận đấu chỉ còn 5 phút, Kluivert có bóng trước vùng cấm và bất ngờ xoay người đẩy bóng qua Franco Baresi rồi tung cú đá tung lưới Sebastiano Rossi.
Rất nhiều ấn phẩm báo chí ngày đó đã phân tích khoảnh khắc Baresi bị đánh bại. Hiếm ai nghĩ một cá nhân xuất sắc như số 6 của Milan lại bị đánh bại theo cách đơn giản như vậy. Một số ít cho rằng Baresi chuẩn bị cho nhiều kịch bản khó hơn, nhưng Kluivert ở tuổi 18 lại chọn cách đi bóng cơ bản và dễ dàng nhất, từ đó đả bại thành công số 6.
Pha bóng lịch sử ấy đưa Ajax thắng Milan chung cuộc 1-0 và lên ngôi vô địch Champions League. Kluivert cũng trở thành cầu thủ trẻ nhất lịch sử từng ghi bàn tại chung kết Champions League và giúp đội bóng Hà Lan hoàn tất mùa giải bất khả chiến bại ở hai đấu trường Champions League và giải VĐQG.
Guardian gọi màn trình diễn của Ajax năm đó là bất ngờ "não bộ của con người không thể nào tưởng tượng nổi".
Đến tận ngày nay, vẫn không một CLB nào có thể chạm tay tới kỷ lục bất khả chiến bại ngày đó của Ajax chứ chưa nói là công phá thành công.
Lụi tàn
6 tháng sau ngày Ajax vô địch UEFA Champions League, bóng đá châu Âu rung chuyển với sự ra đời của "Luật Bosman". Trước đó, một cầu thủ khi hết hạn hợp đồng với CLB chủ quản không được phép chuyển nhượng tự do sang CLB khác như hiện tại.
Song những nỗ lực miệt mài của cầu thủ vô danh có tên Jean-Marc Bosman đã thay đổi hoàn toàn bộ mặt của bóng đá thế giới. Những cầu thủ có quyền hạn lớn hơn, trong khi các lò đào tạo trẻ sẵn sàng đối diện với việc mất trắng tài năng nếu không thuyết phục được họ gia hạn hợp đồng.
Trong hai mùa giải sau khi vô địch, Ajax vẫn duy trì sức mạnh khi lọt vào chung kết mùa 1995/96 (thua Juventus) và bán kết mùa 1996/97. Song khi Overmars, Kanu, Litmanen, Seedorf, Davids, anh em nhà De Boer... tản đi khắp những CLB lớn của châu Âu, Ajax sụp đổ.
Họ không vào bán kết Champions League thêm một lần nào đến tận mùa 2018/19, dù từng có những thế hệ tài năng với Sneijder, Van der Vaart, Ibrahimovic... Hình ảnh Ajax hùng mạnh đánh bại những ngôi sao sừng sỏ nhất và bước lên đỉnh châu Âu mãi là câu chuyện của thập niên 90.
Dẫu vậy, quá khứ không thể nào bị lãng quên. Những gì Ajax làm được vào năm 1995 mãi mãi tồn tại trong lịch sử bóng đá thế giới. Kỷ lục của họ là thứ sẽ thách thức những tập thể mạnh nhất, buộc tất cả phải căng mình phấn đấu.
Càng ấn tượng hơn khi đó là chiến công với gần như toàn bộ đội hình đều trưởng thành từ lò đào tạo trẻ của CLB. Đối chiếu với bóng đá hiện đại đầy rẫy những vụ mua bán tiền trăm triệu nhưng thiếu đi sự kiên nhẫn, chiến công của Ajax cách đây 1/4 thế kỷ có thể xem là độc nhất vô nhị và không thể bị xô đổ.
