Từ tháng 7, Facebook liên tục gặp nhiều chỉ trích từ người dùng và truyền thông về cách quản lý một mạng xã hội quy mô lớn một cách thiếu cẩn trọng. Mất 6 nhân sự cấp cao, giá cổ phiếu giảm kỷ lục và mới đây là vụ tấn công lịch sử với 90 triệu tài khoản bị ảnh hưởng là kết quả của hiệu ứng domino đang đổ lên Facebook.
Tất cả những điều tồi tệ trên khiến 2018 trở thành năm Facebook không thể nào quên.
Mạng xã hội 2 tỷ người dùng không có giám đốc bảo mật
Ngày 17/8, Alex Stamos, Giám đốc bảo mật của Facebook thôi việc để giảng dạy và nghiên cứu tại đại học Stanford.
Hiện, mạng xã hội 2 tỷ người dùng vẫn chưa tìm được người thay thế vị trí giám đốc bảo mật mà Stamos để lại. Theo Facebook, thay vì xây dựng một đội ngũ an ninh chuyên biệt, công ty sẽ bố trí các kỹ sư bảo mật vào tất cả các bộ phận của hệ thống.
 |
| Vài tuần sau khi Alex Stamos, Giám đốc bảo mật của Facebook từ chức, mạng xã hội này gặp phải bê bối an ninh lớn nhất từ trước đến nay. Ảnh: Quazt. |
"Chúng tôi sẽ không có vị trí Giám đốc bảo mật. Nhưng các kỹ sư bảo mật, nhà phân tích, điều tra viên và các chuyên gia khác sẽ được thêm vào từng nhóm sản phẩm cụ thể để giải quyết tốt hơn những mối đe dọa bảo mật", Stamos nói.
Thực tế, chỉ vài tuần sau khi mất Giám đốc an ninh, Facebook gặp ngay vấn đề bảo mật đầu tiên.
Ngày 28/9, hơn 90 triệu người dùng Facebook bị buộc đăng xuất khỏi tài khoản của mình nhằm tránh bị tấn công. Trong số này, có 50 triệu tài khoản bị ảnh hưởng trực tiếp.
Theo thông tin từ Facebook, hacker khai thác lỗi liên quan đến tính năng "view as", giúp người dùng có thể tự xem lại trang cá nhân của mình hiển thị như thế nào trong mắt bạn bè.
Từ lỗ hổng này, hacker có thể chiếm đoạt được tài khoản người dùng bằng cách sử dụng chuỗi mã token - mã dùng để đăng nhập Facebook mỗi khi người dùng nhập tài khoản và mật khẩu mà không cần bảo mật hai lớp hay cảnh báo đăng nhập.
Trước đó, CEO mạng xã hội 2 tỷ người dùng đã phải điều trần trước các nhà lập pháp của Mỹ, xin lỗi liên tục và hứa sẽ hành động một cách mạnh mẽ hơn để bảo vệ dữ liệu người dùng.
"Facebook đã hứa hẹn biết bao nhiêu lần trước chính phủ sau vụ Cambridge Analytica, nhưng lại làm người dùng thất vọng lần nữa", công tố viên John Yanchunis nói.
Sự cố bảo mật tồi tệ nhất của Facebook là một đòn giáng mạnh vào nỗ lực của công ty nhằm xây dựng lại lòng tin với người dùng mạng xã hội sau vụ bê bối về quyền riêng tư vào tháng 3, Bloomberg viết.
Sự chủ động chậm trễ của Facebook
Theo Business Insider, Facebook phát hiện những bất thường đầu tiên từ đầu tháng 9 và nhận ra họ bị tấn công vào tối ngày 25/9.
Tuy vậy Facebook đã không lập tức thông báo sự cố đến người dùng. Ngày 26/9, một ngày sau khi phát hiện hệ thống bị tấn công. Mark Zuckerberg đứng trên sân khấu giới thiệu kính VR Oculus mới có giá 400 USD của công ty.
Khác với thế bị động của vụ bê bối Cambridge Analytica, lần này Facebook hoàn toàn chủ động. Phát hiện lỗi ngày 25/9, ra mắt kính 400 USD ngày 26/9, log out tài khoản người dùng, thu hồi token access ngày 27-28/9 rồi mới thông báo tình trạng "khẩn cấp" tới người dùng.
 |
| Một ngày sau khi phát hiện hệ thống bị tấn công, Mark Zuckerberg vẫn không thông báo cho người dùng. Ảnh: Fortune. |
Trong vụ bê bối dữ liệu người dùng Cambridge Analytica, CEO Zuckerberg giữ im lặng với người dùng và truyền thông trong nhiều ngày. Lần này, ông ta chủ động thông báo với mọi người và cố gắng giải thích chuyện gì đã xảy ra. “Đây là một sự cố rất nghiêm trọng”, Zuckerberg nói. Tuy vậy việc mà Zuckerberg đã làm vẫn là một sự chủ động chậm trễ.
Toàn bộ dòng trạng thái thông báo "sự cố nghiêm trọng" của Zuckerberg không hề có một chữ xin lỗi nào.
 |
| "Xin lỗi không xin lỗi" là bình luận của Matt Navarra, phóng viên The Next Web về dòng trạng thái "khẩn cấp" của ông chủ Facebook. |
Matt Navara, phóng viên trang The Next Web đã bình luận ngay dưới dòng trạng thái của Zuckerberg: "Sorry not sorry".
Bên cạnh đó, Facebook không dùng bất cứ chữ “hack” nào trong các thông tin gửi đến báo chí hoặc người dùng nhưng đó chính xác là những gì đã diễn ra, theo Wired.
Một năm buồn của Facebook
Ngày 26/7 giá cổ phiếu của giảm 18%. Sự việc diễn ra chỉ một ngày sau thông tin 3 triệu người dùng ở châu Âu từ bỏ Facebook xuất hiện trên mặt báo, cùng kết quả kinh doanh không như kỳ vọng của công ty này.
 |
| Facebook vẫn tiếp tục tình trạng kinh doanh tồi tệ từ cuối tháng 7 đến nay. |
Tài sản của Facebook trên thị trường chứng khoán bị thổi bay khoảng 110 tỷ USD, bao gồm 14,5 tỷ USD của nhà sáng lập Mark Zuckerberg.
Ở quý II/2018, mạng xã hội này chứng kiến việc sụt giảm số người dùng hàng ngày và hàng tháng ở châu Âu. Cụ thể, số người dùng Facebook hàng ngày ở châu Âu giảm từ 282 triệu trong quý I/2018 xuống còn 279 triệu trong quý II. Sau ngày 28/9, cổ phiếu Facebook giảm còn 164 USD.
Khủng hoảng lãnh đạo cấp cao
Ngay trong nội bộ của Facebook, một số lãnh đạo cấp cao cũng rời bỏ công ty sau khủng hoảng về dữ liệu người dùng và sự can thiệp kiếm tiền quá sâu. Trong số đó có Giám đốc quản trị, Giám đốc an toàn thông tin và Phó chủ tịch về truyền thông, tiếp thị và chính sách công cùng nhiều đồng sáng lập các nền tảng Facebook đã mua lại.
Tháng 9/2017, Mark Zuckerberg mất Brian Acton, đồng sáng lập WhatsApp. Theo Forbes, nguyên nhân của sự ra đi này là việc Facebook bắt đầu can thiệp quá sâu vào WhatsApp, khiến nền tảng này xa rời hướng đi ban đầu.
 |
| Trong một năm, Facebook mất 6 lãnh đạo cấp cao trong đó có hai đồng sáng lập Instagram. Ảnh: New York Times. |
Tháng 4/2018, Jan Koum, người sáng lập WhatsApp thứ hai rời đi. Đến tháng 6/2018, Elliot Schrage, Phó chủ tịch truyền thông và chính sách của Facebook thôi việc. Hai tháng sau đó, Alex Stamos, Giám đốc an ninh Facebook từ chức. Gần đây nhất là sự ra đi của Kevin Systrom và Mike Krieger, hai đồng sáng lập mạng xã hội hình ảnh Instagram.
Hiện Facebook vẫn chưa có thông tin về người sẽ thay Systrom và Krieger ở vị trí Giám đốc điều hành và Giám đốc kỹ thuật.
Colin Stretch, người đứng đầu cuộc điều tra của Facebook về việc Nga can thiệp bầu cử, cũng là đại diện cho hãng làm chứng trước Quốc hội Mỹ hồi năm ngoái, cho biết sẽ rời công ty vào cuối năm nay.
Tiếp tay cho vi phạm bản quyền
Ngày 15/7, trang Business Insider đã tìm ra hai nhóm kín có tên "Full HD English Movie" và "Free full movies 2018". Cả hai nhóm kín này đều cho các thành viên của mình xem những bộ phim bản quyền mới nhất (hiện vẫn còn chiếu ở rạp) như "Ant Man and Wasp" và "A Quite Place".
Theo Business Insider, không quá khó để có thể tìm ra những nhóm tương tự như vậy. Chỉ cần nhập từ khóa "free movies" trong ô tìm kiếm của Facebook, hàng loạt các nhóm tương tự sẽ hiện ra.
 |
| Facebook cho rằng họ không có trách nhiệm phải gỡ bỏ video khi chủ sở hữu không lên tiếng. |
Những nhóm này tồn tại từ rất lâu dù Facebook có những đội xét duyệt nội dung gồm cả con người và các hệ thống tự động. Điều này dấy lên nghi ngờ về hiệu quả hoạt động của hệ thống xét duyệt nội dung bản quyền của mạng xã hội này.
Trả lời Business Insider, người đại diện Facebook nói công ty không có trách nhiệm phải xóa những nội dung này nếu người sở hữu bản quyền không thông báo với Facebook. Facebook cho rằng họ không thể khẳng định trường hợp nào sai kể cả khi việc chia sẻ những bộ phim này rõ ràng là vi phạm bản quyền.
"Nếu chủ bản quyền xác định nội dung trên Facebook mà họ tin rằng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ của họ, họ có thể báo cáo cho chúng tôi bất kỳ lúc nào bằng cách sử dụng các kênh báo cáo trực tuyến của chúng tôi", đại diện Facebook cho biết.
Bên cạnh đó, Facebook không cho phép người dùng báo cáo vi phạm bản quyền trừ khi họ chính là người sở hữu. Điều này có nghĩa không có cách nào để người dùng thông thường cảnh báo nội dung nào đó vi phạm.
Facebook cho rằng họ không có trách nhiệm gỡ những video này khi không có báo cáo từ người sở hữu. Bởi công ty không thể khẳng định nội dung nào đó đang được tải lên trái phép trên nền tảng của họ.
Cung cấp dữ liệu sai lệch về Hoàng Sa - Trường Sa
Tại thị trường Việt Nam, Facebook hồi đầu tháng 7 cũng gặp scandal liên quan đến việc cung cấp dữ liệu sai lệch về chủ quyền với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam. Theo đó, Facebook bị phát hiện đưa Hoàng Sa, Trường Sa của Việt Nam vào lãnh thổ Trung Quốc trong bản đồ chọn vùng quảng cáo và bản đồ livestream.
Facebook đã khắc phục và giải thích rằng đó là "lỗi kỹ thuật". Sau khi vấp phải phản ứng quyết liệt từ dư luận, vào chiều 5/7, Facebook đã phát thông cáo xin lỗi người dùng về bản đồ Trường Sa, Hoàng Sa.
 |
| Bản đồ mật độ livestream của Facebook ngang nhiên gọi khu vực Hoàng Sa - Trường Sa của Việt Nam là Sansha (Tam Sa). |
Người dùng Việt Nam lẫn chuyên gia quốc tế nghi ngờ cái gọi là "lỗi kỹ thuật" của Facebook là một phần của nỗ lực lấy lòng Trung Quốc suốt một thập kỷ qua của mạng xã hội lớn nhất hành tinh.
Bloomberg chỉ rõ, trong bối cảnh Facebook phải đối mặt với một loạt thách thức tại các thị trường truyền thống như Mỹ, châu Âu khi các nhà làm luật tăng cường kiểm soát, Trung Quốc được kỳ vọng tạo ra đà tăng trưởng mới cho mạng xã hội này.
Chỉ cần một nửa trong tổng số 668 triệu người dùng Internet của Trung Quốc sử dụng Facebook cũng đã giúp khách hàng của mạng xã hội này tăng thêm 20%, đồng nghĩa với thị trường mới giàu có cho ông lớn công nghệ, Quartz nhận định.
Kế hoạch của Facebook phụ thuộc nhiều vào sự chấp thuận của chính quyền Trung Quốc, New York Times viết. Mới đây nhất, Facebook tưởng chừng có hy vọng trở lại Trung Quốc với việc mở một công ty con ở Hàng Châu, nhưng niềm vui của họ kéo dài không lâu khi giấy phép bị rút chỉ sau một ngày.
